Η τραγωδία και η παρωδία των αριθμών

αναδημοσίευση από https://selidodeiktis.edu.gr

της Σοφίας Στεφανίδου

«Ο άνθρωπος είναι ένας αριθμός, χωρίς πρόσωπο, που σέρνεται μέσα στο βασανιζόμενο πλήθος, μια ύπαρξη χωρίς κανενός είδους αξία, μέσα στη φρίκη, στον παραλογισμό και στην παραφροσύνη του πολέμου.»

«Το νούμερο 31328, Το βιβλίο της σκλαβιάς», Ηλίας Βενέζης

Αν και ο Βενέζης καταθέτοντας τη μαρτυρία του από τον πόλεμο καταλήγει στην παραπάνω ρήση, δύσκολα μπορεί κάποιος να μην κάνει ανάλογες σκέψεις και για το σήμερα. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός μιλά για πόλεμο, εννοώντας την πανδημία, και ταυτόχρονα μας προετοιμάζει για τον πραγματικό ενώ στην καθημερινή ειδησεογραφία κυριαρχούν οι αριθμοί. Οι αριθμοί των κρουσμάτων, των νεκρών, των ΜΕΘ, των πτωχευμένων, των ανέργων, των βασανισμένων και φοβισμένων μέσα στα υποθηκευμένα σπίτια τους ανθρώπων.

Οι εξουσίες ανέκαθεν αντιμετώπιζαν τους ανθρώπους ως αριθμούς. Για να κρύψουν ή να μετριάσουν τις δικές τους εγκληματικές ευθύνες, για να επιβάλουν το δόγμα «όλοι δεν μπορούν, όσους μπορούμε», «οι υπόλοιποι ας κόψουν το λαιμό τους να επιβιώσουν». Γιατί για την εξουσία, οικονομική και πολιτική υπάρχει ένας αριθμός, ο υπέρτατος όλων των αριθμών: αυτός των κερδών μιας ανάλγητης, μειοψηφικής, ανίκανης, αδιάφορης να ικανοποιήσει τις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας, εξουσίας. Τα κέρδη τους προφυλάσσουν, υπερασπίζονται, δεν θέλουν να θυσιάσουν ούτε ένα ευρώ για να σωθούν ζωές, να ζουν οι άνθρωποι με αξιοπρέπεια. Πίσω από τους αριθμούς, όμως, υπάρχουν άνθρωποι.

Οι άνθρωποι, που σήμερα, χτες, αύριο θα σέρνουν την ύπαρξή τους σε έναν θάλαμο μιας ΜΕΘ ή στην εντατική, έχουν πρόσωπο, έχουν αξία, για τους εαυτούς τους, τους αγαπημένους τους, την κοινωνία. Είναι ο πατέρας κάποιου που η μάσκα του δεν κρατά τον κορονοϊό μακριά από τα 10 εκατοστά που τον χωρίζουν από τον συνεπιβάτη στο λεωφορείο που τον πάει στη δουλειά. Είναι η μάνα κάποιου που μεταλαμβάνει στην εκκλησία, γιατί τη διαβεβαίωναν ότι η πίστη της είναι το πιο ισχυρό μέσο προστασίας. Είναι η γιαγιά κάποιου που, ενώ αρρωσταίνει, δεν υπάρχει γιατρός στο χωριό ή τη γειτονιά να διαγνώσει τα πρόωρα συμπτώματα και αφήνεται στο σπίτι. Είναι ο μαθητής που συνωστιζόταν μέσα στην τάξη των 27 γιατί τον προστάτευε το νεαρό της ηλικίας του και στα σχολεία δεν κολλούσε. Είναι ο εκπαιδευτικός που μπαίνει σε πέντε, έξι, οχτώ τμήματα, δυο, τρία, πέντε σχολεία και, παρόλο που είναι «στενή επαφή», κανείς αρμόδιος δεν του κάνει τεστ.

Κι ενώ είναι πειρασμός να συνεχιστεί αυτός ο μακάβριος κατάλογος των απωλειών κάθε είδους, το παρόν άρθρο επιδιώκει να αναζητήσει τους ανθρώπους πίσω από τους αριθμούς των πλατφορμών, των πλατφορμών της «τηλεκπαίδευσης».

Το Υπουργείο Παιδείας μετρά την επιτυχία και την αποτελεσματικότητα του μέτρου κάνοντας πάλι υπολογισμούς και μετρώντας τα κλικ των μαθητών που εισέρχονται στις πλατφόρμες της webex. Είναι, όμως, αυτό κριτήριο, μοναδικό και ασφαλές; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική για πολλούς λόγους.

Αρχικά, δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί ότι ο μαθητής που τα στοιχεία λογαριασμού του εμφανίζονται στην πλατφόρμα είναι και ο ίδιος. Η μέχρι τώρα εμπειρία έχει καταγράψει τραγελαφικές περιπτώσεις, όπου στη μια έχει κάνει σύνδεση ο φίλος του μαθητή ή η μάνα του παιδιού. Πολλοί μαθητές δε, όπως ομολογούν οι ίδιοι σε μεταξύ τους συνομιλίες, ενώ είναι «καρφιτσωμένοι» στο διαδικτυακό «μάθημα», την ίδια στιγμή επιδίδονται σε άλλες ασχολίες, από το να κοιμούνται ως το να παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Είναι, επίσης, κοινό μυστικό ότι η πλειονότητα των μαθητών συνδέεται μέσω κινητού, χωρίς τη δυνατότητα χρήσης εφαρμογών, με δεδομένα κι όχι σταθερή σύνδεση. Επίσης, είναι γνωστό ότι πολλές περιοχές στην Ελλάδα δεν έχουν καλή και σταθερή συνδεσιμότητα, ενώ και το ίδιο το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο με ανακοίνωσή του ομολογεί ότι δεν μπορεί να «σηκώσει» τέτοιον όγκο δεδομένων.

Αν και οι παραπάνω δεν αποτελούν εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως διατείνονται ορισμένοι, ας υποθέσουμε ότι οι μαθητές είναι παρόντες καθ΄όλη τη διάρκεια του «μαθήματος». Ποιος αλήθεια τους ρώτησε αν τους βοηθά να κατανοήσουν, να ανακαλύψουν, να οικοδομήσουν όχι μόνο γνώσεις, αλλά και στάσεις σε όλη αυτή η διαδικασία. Κανείς, ίσως γιατί η συντριπτική πλειονότητα θα απαντούσε αρνητικά.

Το κυρίαρχο μοντέλο, από την άλλη, στην «τηλεκπαίδευση» είναι η μετωπική διδασκαλία και ο βασικός στόχος η μετάδοση πληροφοριών και το προχώρημα της ύλης. Έχουν γίνει κουρελόχαρτα όλες οι παιδαγωγικές θεωρίες περί ανακαλυπτικής, διερευνητικής μάθησης, ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, ενεργούς συμμετοχής των μαθητών στην οικοδόμηση της γνώσης. Εξάλλου, τι να πρωτοκάνει κανείς στα 35′ που έχει προσδιοριστεί η διδακτική ώρα; Να διαπιστώσει αν όλοι έχουν συνδεθεί και να πάρει απουσίες, να λύσει τεχνικά προβλήματα, να ενδιαφερθεί για το πώς τα παιδιά βιώνουν τον εγκλεισμό και την αγωνία για την υγεία τους;

Το γεγονός ότι καλούνται για μια ακόμη φορά νέοι άνθρωποι να στερηθούν ένα μεγάλο κομμάτι της εφηβείας τους, τους φίλους τους, το σχολείο ως κοινό χώρο συνεύρευσης, μύησης, ανταλλαγής εμπειριών, συλλογικής δημιουργίας δεν φαίνεται να απασχολεί τους αρμόδιους. Τους αριθμούς των ψυχικά νοσούντων θα τους μετρήσουν σε μέλλοντα χρόνο, ενώ τα ελλιπή μαθησιακά αποτελέσματα θα τα χρεωθούν οι ίδιοι οι «αποτυχημένοι» μαθητές. Η μόνη ανησυχία του Υπουργείου είναι να καταγράψει ποσοστά συμμετοχής, να επιδείξει ότι τα σχολεία λειτουργούν κανονικά, η εκπαίδευση συνεχίζεται. Κι ας είναι κοινό μυστικό ότι μιλάμε για μια παρωδία, για ένα «εικονικό σχολείο» κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Η τηλεκπαίδευση είναι η δική τους εκπαίδευση, καμία σχέση δεν έχει με τα μορφωτικά δικαιώματα των παιδιών και της κοινωνίας.

Αλλά και από την άλλη πλευρά της οθόνης, οι εκπαιδευτικοί βιώνουν τον δικό τους Γολγοθά. Εξαναγκάζονται να βρουν ιδία δαπάνη όλα τα μέσα για να συμμετέχουν. Καταργούν τον ιδιωτικό τους χώρο και τον μετατρέπουν σε εργασιακό. Προσπαθούν να διατηρήσουν αξιοπρέπεια και ευαισθησία σε ένα περιβάλλον ανοίκειο, ανοιχτό σε δημόσια διαπόμπευση και έλεγχο, και μη υποστηρικτικό.

Για να μην εξελιχθεί, όμως, η παρωδία σε τραγωδία, ας την απογυμνώσουμε, ας δείξουμε τι πραγματικά είναι.

Να μην επιτρέψουμε να γίνουμε συνεργοί στον αποκλεισμό χιλιάδων μαθητών και στην τιμωρία τους, επειδή απλά γεννήθηκαν φτωχοί. Αυτοί όχι μόνο γιατί δεν έχουν τα τεχνολογικά μέσα, δεν έχουν προσωπικό χώρο, γραφείο, αλλά βιώνουν και τις εντάσεις των οικογενειών που στα δύσκολα αυτά χρόνια ταλανίζονται από το δίλημμα αν θα εξοντωθούν από τον ιό ή την πείνα. Κανένας να μη βάλει απουσίες σε κανέναν μαθητή!

Ας μην αγνοήσουμε τον κίνδυνο της πολύωρης έκθεσης νέων ανθρώπων μπροστά στις κάθε είδους οθόνες! Να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για ανοιχτά, ασφαλή σχολεία!

Ας μην αδιαφορήσουμε για τις τεράστιες μορφωτικές ανισότητες που θα προκύψουν από ένα είδος «εκπαίδευσης» που δεν βοηθά, δεν αναπτύσσει ενεργούς, σκεπτόμενους, δημιουργικούς ανθρώπους, αλλά απλά θεατές. Κανένα προχώρημα της ύλης!

Ας μην ανεχτούμε οι εκπαιδευτικοί να μετατρέψουμε τον ιδιωτικό μας χώρο σε εργασιακό. Όλοι να είμαστε στα σχολεία από Δευτέρα και να απαιτήσουμε να παρέχουμε από κει τις εκπαιδευτικές μας υπηρεσίες.

Κάθε ενέργειά μας, στάση μας, οφείλει να υπερασπίζεται τη δια ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία ως τη μόνη που μπορεί να εκπληρώσει τους ποικίλους και πολλαπλούς στόχους της (ψυχοκοινωνική ανάπτυξη, καλλιέργεια των βαθύτερων νοητικών ικανοτήτων των παιδιών, κοινωνικοποίηση, γνωστική ανάπτυξη). Η εξ αποστάσεως δεν είναι η εκπαίδευση που έχουν ανάγκη τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών. Με κάθε τρόπο πρέπει να απονομιμοποιηθεί, να απομονιμοποιηθεί, να ακυρωθεί στην πράξη!

Τέλος, να μην επιτρέψουμε η πανδημία να γίνει η ταφόπλακα των αναγκών και δικαιωμάτων μας: του δικαιώματος των νέων ανθρώπων να ζήσουν ελεύθεροι και χωρίς φόβο την εφηβεία τους. Του δικαιώματος των γονέων τους να μπορούν να αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία τη ζωή τους κι όχι με τον φόβο της απόλυσης, των χρεών, της αρπαγής του σπιτιού τους. Του δικαιώματος όλων να κινούνται ελεύθεροι, να μιλούν ελεύθερα, να συναποφασίζουν, να διεκδικούν ελεύθεροι.

Το lockdown ήταν οικονομική κι όχι υγειονομική επιλογή. Η κοινωνία και τα σχολεία μπορούν και πρέπει να είναι ανοιχτά. Όρος και προϋπόθεση να αμφισβητηθεί ανοιχτά ο υπέρτατος νόμος τους. Όσοι σήμερα μας καλούν σε αναστολή της ζωής μας, δεν έκαναν τίποτε έξι μήνες τώρα. Γιατί για αυτούς είμαστε αριθμοί, στην καλύτερη περίπτωση, άνθρωποι μεν, αναλώσιμοι δε. Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρο και επείγον: Για να σωθούν ανθρώπινες ζωές, πρέπει να χάσουν αυτοί πλούτο!