Στις καρδιές και στη μνήμη μας για πάντα…
Στο συγγραφικό έργο της Άλκης Ζέη αδυνατούμε να κατανοήσουμε τη διαφορά ανάμεσα στην παιδική-εφηβική λογοτεχνία και στη λογοτεχνία για ενήλικες. Γιατί γράφει για όλους, για όλα. Οι εποχές, οι τόποι εναλλάσσονται. Και όλα συμπορεύονται και όλοι πορεύονται στα έργα της. Παιδιά, γονείς, ξένοι και Έλληνες, όλοι πορεύονται.
Με βιωματική προσέγγιση, η Ζέη ξεκινάει να γράφει για τη ζωή της, τη ζωή με την αδελφή της, την οικογένεια, την παιδική της ηλικία. Η αφετηρία των βιβλίων της, πάνω στην οποία χτίζεται η πλοκή και πλάθονται οι χαρακτήρες είναι η ιστορία.
Η ίδια έλεγε «Πολλοί έχουν μια αφετηρία στη ζωή τους, εγώ δεν ξέρω γιατί μου πέσανε πάρα πολλές και κάθε φορά άρχιζα από έναν καινούργιο δρόμο…».
Η ίδια έδωσε όμως δεκάδες αφετηρίες και σε εμάς όλους. Ήταν τα βιβλία της αφετηρία να μαθαίνουμε από παιδιά και να μαθαίνουμε στα παιδιά μας με μια άλλη ματιά την ιστορία του τόπου μας, απενοχοποιήσαμε συνήθειες, αγαπήσαμε περισσότερο τους παππούδες μας, είδαμε με άλλο μάτι τους γονείς μας, μάθαμε τον αγώνα, την αντίσταση, πεινάσαμε, κλάψαμε, αγαπήσαμε, ταξιδέψαμε μαζί με τους ήρωές της. Λατρέψαμε και κλάψαμε ζώα και ανθρώπους. Ένας αιώνας σχεδόν από την ιστορία της Ελλάδας, των ανθρώπων, των τοπίων, των συνηθειών, των ευθυνών και των πολιτικών ανατροπών.
Με έναν μαγικό τρόπο η Άλκη Ζέη -η μαμά της θρυλικής φιγούρας του Κλούβιου του κουκλοθεάτρου, η γλυκιά Μέλια των παιδικών μας χρόνων, ο Πέτρος που μεγαλώνει στον πόλεμο, η Δροσούλα της εφηβείας και της Αντίστασης, η Κωνσταντίνα των χωρισμένων γονιών και των γαλάζιων χαπιών, η μητέρα δυο παιδιών, η γιαγιά των εγγονιών που τη ρωτούσαν πότε θα πεθάνει, η αγαπημένη μας συγγραφέας κατάφερε να αγκαλιάζει, να εμπεριέχει τα πάντα με το γράψιμό της. Με το χαρακτηριστικό στιλ της -το χιούμορ, τη ντροπαλή τρυφερότητα, την απλότητα στη διατύπωση των πιο περίπλοκων θεμάτων- η Άλκη Ζέη φτιάχνει μια καθημερινή ζωή, οικεία κι όμως περιβεβλημένη με μύθο, συνηθισμένη, αλλά πλούσια σε ερεθίσματα για συλλογισμό και κριτική. Απέχοντας από κάθε ηθικοπλαστική πρόθεση έγραψε απλά.
Η Άλκη Ζέη αγαπάει την πατρίδα, τη ζωή, τον έρωτα και τις αναμνήσεις της.
Τα «έβαλε» με τα πιο βαρετά πράγματα του κόσμου –τον υποχρεωτικό μεσημεριανό ύπνο των παιδικών μας χρόνων, τις ατελείωτες, πληκτικές ώρες των μαθημάτων, τις εκθέσεις για την αποταμίευση, τα χειροφιλήματα, και τα μετέτρεψε μέσα από τον απλό και χιουμοριστικό τρόπο γραφής της σε ενδιαφέρουσες αφηγήσεις.
Έγραψε Ιστορία: Δικτατορία Μεταξά, Κατοχή, Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, Εμφύλιος. Και εκεί ανάμεσα η πνευματική και καλλιτεχνική Αθήνα της εποχής, η ίδρυση των εκδόσεων Ίκαρος, το Θέατρο Τέχνης αλλά και οι νέοι της ΕΠΟΝ.
Μίλησε για ξεχασμένες ιστορίες των γυναικών που θεώρησαν ότι η πίστη τους στον αγώνα υπερβαίνει υποχρεωτικά την ατομικότητά τους, έστω κι αν αυτό οδηγεί στην αλλοτριωτική αποδοχή ότι θα ζούσαν τη ζωή τους ως «άλλες», μαζί με τις ζωές των «άλλων».
Άγγιξε το θέμα του χωρισμού και των ναρκωτικών με έναν παιδαγωγικό χαρακτήρα χωρίς κανένα ίχνος διδακτισμού και χρηστομάθειας με μικρές δόσεις χιούμορ και πλήρη οικονομία δυνάμεων.
Διηγήθηκε μ’ ένα ιδιαίτερα συναισθηματικό και παιδικότροπο ύφος το δύσκολο θέμα της ζωής των πολιτικών προσφύγων, τη ζωή στην προσφυγιά ιδωμένη μέσα από παιδικά μάτια.
Μέσα από τις σελίδες των μυθιστορημάτων της Ζέη αναδύεται μια αλησμόνητη ανθρωπογεωγραφία: ήρωες μοναδικοί και ταυτόχρονα πολύ ανθρώπινοι: ο Πέτρος, η Μέλια και η Μυρτώ, η Κωνσταντίνα, ο παππούς με τα ακαταλαβίστικα λόγια, η Ελευθερία, η δεκάχρονη Σάσα, η Ειρήνη και ο Γιάννης, ο ανατρεπτικός «ψεύτης» παππούς.
Αγγίζει περίτεχνα την απόρριψη, την περιθωριοποίηση των «διαφορετικών», τη μοναξιά των παιδιών και των γέρων, τη νοσταλγία των μεταναστών, την αγωνιστικότητα αυτών που έχουν γεννηθεί για να μάχονται και ποτέ δε βολεύονται.
Χειρίζεται τις διαχρονικές αξίες, την ανθρωπιά, την τέχνη, την ισότητα, τον σεβασμό και την αποδοχή του άλλου, την ελευθερία της σκέψης. Όσα πλήγματα κι αν δέχονται, αυτές οι αξίες διατηρούνται ζωντανές μέσα από τους ήρωες.
Ζωή σα μυθιστόρημα. Μια ζωή που κουβαλάει μέσα της ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα και ένα συγγραφικό έργο που έχει καταξιωθεί διεθνώς και συνεχίζει να καταξιώνεται, επηρεάζοντας πολλές γενιές ανθρώπων. Αυτή είναι η ζωή της Άλκης Ζέη.
Δεκαεπτά πράγματα για την Άλκη Ζέη
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925.
Έζησε ως παιδί στη Σάμο, μαζί με τη μεγαλύτερή της αδελφή, ενόσω η μητέρα της ανάρρωνε από φυματίωση σε σανατόριο.
Τα πρώτα συγγραφικά της βήματα ως παιδί τα έκανε γράφοντας ερωτικά γράμματα για την υπηρέτρια του σπιτιού και στη συνέχεια για την υπηρεσία όλης της γειτονιάς.
Η μικρή Άλκη έγραψε τις «Κλαψωδίες» για το κουκλοθέατρο (που τις παρακολούθησαν, μεταξύ άλλων, ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Εμπειρίκος, ο Πλωρίτης και ο Σεβαστίκογλου) και ένας από τους χαρακτήρες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε μετέπειτα ένας από τους κυριότερους ήρωες του κουκλοθεάτρου Αθηνών “Μπάρμπα Μυτούσης”.
Στενή φίλη της Ζωρζ Σαρρή.
Η θεία της Διδώ Σωτηρίου έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ιδεολογική και πνευματική διαμόρφωση της μικρής Άλκης και την προέτρεψε να γράψει.
Στα 16 της, πήγαινε με την αδερφή της στον Λουμίδη και ακούγανε να μιλάνε ο Γκάτσος, ο Ελύτης, ο Εμπειρίκος και μένανε με ανοιχτό το στόμα.
Κατά την περίοδο της κατοχής έχει δηλώσει πως είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ.
Εξορίστηκε στη Χίο λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων.
Παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου.
Έζησε από το 1954-1964 στην Τασκένδη.
Έζησε στο Παρίσι από το 1967-1974.
Σπούδασε υποκριτική και έπαιξε, μεταξύ άλλων, και με την Έλλη Λαμπέτη.
Σπούδασε σεναριογραφία στη Σοβιετική Ένωση.
Στην Ιταλία Το καπλάνι της βιτρίνας χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 σαν σχολικό βιβλίο λογοτεχνίας.
Όταν τα παιδιά τη ρωτούσαν τι χρειάζεται για να γίνει κανείς συγγραφέας, τους έλεγε: Τρία πράγματα μόνο. Πρώτον, να διαβάζει βιβλία. Δεύτερον, να διαβάζει βιβλία και τρίτον, να διαβάζει βιβλία.
Το 2017 η πολυτάραχη ζωή και το πλούσιο έργο της συγγραφέα Άλκης Ζέη έγινε ένας «κινηματογραφικός περίπατος» σε Ντοκιμαντέρ της Μαργαρίτας Μαντά με τίτλο «Ο Μεγάλος Περίπατος της Άλκης».
της Βιολέττας Πατέλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου