Τέχνη ενάντια στο φασισμό

Γκουέρνικα, 1937, Πάμπλο Πικάσο

Το Περιοδικό - Εικαστικά + Άλλα - 25/10/2014

Σαν σήμερα, στις 25 Οκτώβρη του 1881, γεννήθηκε ο Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο, δημιουργός της «Γκουέρνικα» και άλλων πολλών έργων (όπως οι «Δεσποινίδες της Αβινιόν», Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (για το Νίκο Μπελογιάννη κ.α.). Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον βρίσκει στο Παρίσι, όπου εντάσσεται στη Γαλλική Αντίσταση. Το 1944 γίνεται μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γαλλίας, στο οποίο θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του. «Πήγα στο Κομμουνιστικό Κόμμα όπως πάει κανείς στην πηγή. Θα είμαι πια με τους δύστυχους ανθρώπους, στο δρόμο», έλεγε ο Πικάσο, απαντώντας σε όσους ενοχλούνταν ή ενοχλούνται για την ένταξή του. Η σημαντική συνεισφορά του στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης τον καθιστούν σε μία από τις σημαντικότερες διαχρονικά καλλιτεχνικές προσωπικότητες. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε ένα μικρό αφιέρωμα για την περίφημη Γκουέρνικα (ή Γκερνίκα, με λατινική απόδοση στα ελληνικά)…

Στις 26 Απριλίου του 1937 Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών (στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου και της βοήθειας που είχε δοθεί από Χίτλερ και Μουσολίνι στον Φράνκο) βομβαρδίζουν την κωμόπολη Γκερνίκα της Χώρας των Βάσκων. Ρίχνουν 32 τόνους εκρηκτικών, σκοτώνουν 1.650 ανθρώπους και ισοπεδώνουν το 70% της πόλης. Ο Πάμπλο Πικάσο, που βρισκόταν στο Παρίσι, καθώς είχε αναλάβει να διακοσμήσει το ισπανικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση εκείνης της χρονιάς, πληροφορείται το γεγονός από την εφημερίδα Le soir την 1^η Μαίου, ξεκινάει το έργο του αμέσως και το ολοκληρώνει στις 3 Ιουνίου.

Ο Πικάσο στον τεράστιο καμβά του, διαστάσεων 3,54 χ 7,82 , αποτυπώνει τη φρίκη και τη θηριωδία του πολέμου. Οι κεντρικές μορφές του δεν είναι άνθρωποι, αλλά ένας ταύρος και ένα διαμελισμένο άλογο, υποδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την απανθρωπιά του πολέμου, το γεγονός ότι η φρίκη που φέρνει ταιριάζει μόνο στο ζωικό βασίλειο. Τέσσερις γυναίκες ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά, ενώ διάσπαρτα στον πίνακα βρίσκονται διαμελισμένα ανθρώπινα μέλη. Το χρώμα απουσιάζει εντελώς από τον πίνακα, καθώς χρησιμοποιείται το μαύρο και αποχρώσεις του γκρι. Όπως παρατηρεί ο Κάρλο Αργκάν, ιστορικός και κριτικός της τέχνης:  «Η αφαίρεση του χρώματος και του ανάγλυφου αποτελεί διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο: όταν διακόπτεται δεν υπάρχει πια η φύση ή η ζωή».

Ο πίνακας παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού την ίδια χρονιά και αρχικά εισέπραξε αρνητικές κριτικές. Ύστερα, όμως, αναγνωρίστηκε η καλλιτεχνική του αξία και μάλιστα έγινε σύμβολο του αγώνα των δημοκρατών ενάντια στο φασισμό. Το έργο περιόδευσε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε διάφορες πόλεις της Ισπανίας, για να ενισχύσει τον αγώνα των δημοκρατικών. Οι περιοδείες σταμάτησαν, όταν το 1939 κατέλαβε την εξουσία ο Φράνκο και το έργο φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ για να αποφευχθεί η καταστροφή του. Ο Πικάσο είχε δηλώσει ότι το έργο του δε θα επέστρεφε στην Ισπανία, προτού αποκατασταθεί πλήρως η δημοκρατία. Η Γκέρνικα επέστρεψε στην Ισπανία το 1981 και σήμερα φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία στη Μαδρίτη.

Ιστορικό έχει μείνει το επεισόδιο που συνέβη κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης του 1937 στο Παρίσι, όταν ένας Γερμανός αξιωματικός των Ναζί περνώντας από το ισπανικό περίπτερο ρώτησε τον Πικάσο αν αυτός είχε φτιάξει τη Γκέρνικα και ο Πικάσο του απάντησε: «Όχι, δεν το έφτιαξα εγώ. Εσείς το φτιάξατε».

Πηγή: http://www.toperiodiko.gr/%CF%80%CE%AC%CE%BC%CF%80%CE%BB%CE%BF-%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%AC%CF%83%CE%BF-%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%AD%CF%81%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7-%CE%B5%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%84/