Στον απόηχο της ομοτρανσφοβικής επίθεσης που έγινε προχθές βράδυ στην πλατεία Αριστοτέλους και της ηχηρής χθεσινής απάντησης από το αντιφασιστικό-αντιρατιστικό κίνημα της πόλης, ανοίγει ξανά η συζήτηση για το πώς φτάσαμε εδώ, πώς κατέληξαν ανήλικοι μαθητές να εκδηλώνουν τυφλή βία κι αν στα αλήθεια αυτή είναι η μεγάλη εικόνα της νέας γενιάς.
Τα βίντεο από το περιστατικό σοκάρουν και γιατί διακρίνονται νεαροί θύτες. Η αντίδραση προέρχεται από την αντίληψη των ενηλίκων για την παιδική-εφηβική ηλικία που διαμεσολαβείται από μια εξιδανίκευση αθωότητας, ευαλωτότητας, άγνοιας[1]. Ωστόσο, η νεανική παραβατικότητα δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο που εμφανίζεται σαν τη βροχή ή εξηγείται μονοσήμαντα «επειδή η νεολαία ακούει τραπ και η τραπ διαφθείρει». Προφανώς η τραπ δεν εξυψώνει τις ψυχές προσφέροντας ποιοτική ψυχαγωγία, αλλά αυτό δεν είναι το θέμα του παρόντος σχολιασμού. Εξάλλου, αντίστοιχη συζήτηση στην πόλη της Θεσσαλονίκης γινόταν το 2021 με τις φασιστικές επιθέσεις ανηλίκων μαθητών του ΕΠΑΛ Σταυρούπολης εναντίον μαθητών και φοιτητών/τριών. Η εισβολή της ακροδεξιάς στα σχολεία γινόταν αργά και μεθοδικά όλα τα προηγούμενα χρόνια και μία από τις εκφάνσεις της ήταν τα συγκεκριμένα περιστατικά[2]. Εν τω μεταξύ έχουν συντελεστεί κι άλλα περιστατικά βίας, όπως η επίθεση φασιστών και ακροδεξιών εξωσχολικών στο ΕΠΑΛ Ευόσμου την επόμενη χρονιά[3], η επίθεση μαθητή ΕΠΑΛ σε καθηγήτρια για μία απουσία το 2020 [4]. Ενδεικτικά τα τελευταία δυο χρόνια είδαν το φως της δημοσιότητας η επίθεση μαθητή Γυμνασίου σε έγκυο αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Ρέθυμνο[5], οι επιθέσεις ομάδας μαθητών ιδιωτικού σχολείου σε συμμαθητές και εκπαιδευτικό προσωπικό στη Θεσσαλονίκη[6], η ομάδα μαθητών Λυκείου που βίαζε συμμαθητή τους στο Ίλιον [7], η ομάδα μαθητών στην Πάτρα που ξυλοκόπησε 16χρονο συμμαθητή τους στο Ειδικό Γυμνάσιο Πάτρας και μόλις σήμερα ομάδα συνομήλικων επιτέθηκε σε μαθητή στον Βόλο[8].
Η παραβατική/αντικοινωνική συμπεριφορά είναι δυνατόν να εξηγηθεί και σε έναν βαθμό να προβλεφθεί όταν το πλαίσιο που ζουν και μεγαλώνουν αυτά τα παιδιά/έφηβοι-ες ενέχει πολλαπλούς αποκλεισμούς, λιγότερα προνόμια, ασταθή οικογενειακά περιβάλλοντα, πατριαρχικά πρότυπα αντρικά και γυναικεία, φτώχεια, μεταναστευτικό υπόβαθρο. Όταν δεν συνυπάρχουν εμφανώς κάποιοι από τους παραπάνω παράγοντες, μοιάζει πιο δύσκολο (όπως σε περιπτώσεις προνομιούχων εφήβων) και φαίνεται καλύτερα πώς η κυρίαρχη κουλτούρα αναπαράγεται και ηγεμονεύει. Για αυτό και δεν υπάρχει μία και γρήγορα απάντηση στο ποιος φταίει: φταίει το σχολείο/η παιδεία, φταίει η οικογένεια, φταίει η κοινωνία ολόκληρη;
Η κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας θέλει να φταίει το σχολείο για τις παραβατικές συμπεριφορές και μάλιστα με πρόσφατη εγκύκλιο προσπαθεί να ελέγξει το bullying θέτοντας υπεύθυνο/υπόλογο έναν/μία εκπαιδευτικό σε κάθε σχολική μονάδα. Λες και μια ευθύνη ακόμα ήταν αυτό που έλειπε από το εκπαιδευτικό προσωπικό και όχι η πολύπλευρη στήριξη του εκπαιδευτικού έργου από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, δομές κοινωνικής πρόνοιας, ένα δίχτυ προστασίας και αλληλεγγύης που συγκρατεί τους κοινωνικούς δεσμούς αντί να τους διαρρηγνύει.
Ένα άλλο κλασικό επιχείρημα είναι ότι «όλα είναι θέμα παιδείας» που, μπορεί να μην είναι «όλα», αλλά με σιγουριά θα πούμε ότι η συστηματική παρεχόμενη κρατική παιδεία που παρέχεται από τον σχολικό θεσμό δεν έχει σκοπό να πλάσει ολοκληρωμένους, μορφωμένους ανθρώπους-μέλη μιας κοινωνίας αλληλεγγύης, αλληλοσεβασμού και ισότητας. Ούτε το περιεχόμενο των Αναλυτικών Προγραμμάτων, ούτε η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, ούτε ο σκοπός ο ίδιος του σχολικού θεσμού δεν είναι αυτός. Αντίθετα, περισσότερο βοηθάει στην αναπαραγωγή των κυρίαρχων προτύπων παρά τα ανταγωνίζεται.
Η κοινωνικοποίηση των εφήβων εντός και εκτός σχολείου έχει καθοριστική επίδραση στην ανάπτυξή τους, ξεπερνώντας πολλές φορές τις οικογενειακές αξίες (ή την απουσία αυτών). Η κυρίαρχη μαζική κουλτούρα, ακόμα και στις πιο ευτελείς μορφές της, καταναλώνεται μαζικά από την έφηβη νεολαία : αυτή (Gen Alpha) και η Gen Z[9] τρεντάρει στο youtube, αυτή παρακολουθεί στενά/μιμείται/ακολουθεί πιστά τους/τις εγχώριους infuencers και μουσικά αστέρια, σε αυτήν απευθύνονται και αυτήν στοχεύουν τζίροι εκατομμυρίων ευρώ της βιομηχανίας του θεάματος. Η ποιότητα του περιεχομένου που καταναλώνεται μαζικά βρίθει από πατριαρχικά στερεότυπα, είτε αφορά βαριά αρρενωπή συμπεριφορά που συνοδεύεται με το ανάλογο ντύσιμο-κούρεμα-αξεσουάρ- τρόπο ομιλίας, είτε αφορά γυναικεία συμπεριφορά ιδωμένη από την αντρική ματιά, δηλαδή διαθέσιμη-χαρούμενη με επιτηδευμένο στυλ και υπερβολική χρήση καλλυντικών[10]. Και στις δύο μορφές έκφρασης οι αξίες δεν αλλάζουν: ατομισμός, όνειρα για εύκολο χρήμα, εύκολη μουσική με πιασάρικα beats, κυνήγι των likes και της κοινωνικής αποδοχής.
Πολύ σύντομα και ακροθιγώς, όπως είναι και φύση του «σχολίου της Δευτέρας», όταν αναρωτιόμαστε «τι να κάνουμε» πρέπει να ορίσουμε το ποιοι και ποιες. Πολλά μπορούν να γίνουν από την οικογένεια, τους/τις μάχιμους εκπαιδευτικούς που στοχεύουν στην κριτική συνειδητοποίηση των μαθητών/τριών τους, το ευρύτερο κίνημα που περιφρουρεί αξίες, ιδανικά και βάζει πλάτη (κυριολεκτικά και μεταφορικά) στο να μην εξαπλωθεί η βία απέναντι στο διαφορετικό και ο μισανθρωπισμός. Η βία των ανηλίκων είναι μια ακόμα έκφραση του βίαιου συστήματος που ζούμε, δεν λύνεται με συνταγές επίλυσης, ούτε μονομιάς. Είναι μια μάχη ισχύος, είναι μάχη ηγεμονίας και κρίνεται καθημερινά: από το τι μουσική θα παίξει στον αποκριάτικο χορό του σχολείου και το μέρος που θα πάμε εκδρομή μέχρι την αντίδρασή μας όταν γίνουμε μάρτυρες αντίστοιχων με αυτό της Θεσσαλονίκης περιστατικών και την ενεργή συμμετοχή μας στην ανατροπή της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων.
Κλείνοντας, είναι δύσκολο να μην έρθει στο μυαλό το παιδαγωγικό πείραμα του Αντόν Σεμιόνοβιτς Μακαρένκο στις απαρχές της ΕΣΣΔ: σε μια απομακρυσμένη από τα αστικά κέντρα έκταση συγκέντρωσε ανήλικους παραβάτες, παιδιά και εφήβους των δρόμων και έστησε μια σχολική κολλεκτίβα που λειτουργούσε με αυτάρκεια και έπλαθε τα μέλη της κοινωνίας που ανέτειλε. Ο Μακαρένκο- για λίγα έστω χρόνια- είδε τις ζωές των νεαρών παραβατών να αλλάζουν και να εναρμονίζονται με τις αξίες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Γιατί, όπως λέει και η ποιήτρια,«Μ’ από την κόλασή μου, σου φωνάζω:
Εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω.»
[1] Πεχτελίδης, Ι. (2015). Αποκλίνουσες μορφές παιδικής ηλικίας [Κεφάλαιο]. Στο Πεχτελίδης, Ι. 2015. Κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας [Προπτυχιακό εγχειρίδιο]. Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. https://hdl.handle.net/11419/4750
[2] https://www.kathimerini.gr/society/561514975/thessaloniki-agria-epeisodia-exo-apo-scholeio-sti-stayroypoli-vinteo/
[3] https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/anakoinoseis/368546_epal-eyosmoy-sholeio-eihe-zitisei-fylaxi-horis-na-eisakoystei
[5] https://www.neakriti.gr/kriti/2038367_epithesi-mathiti-se-egkyo-kathigitria-sto-rethymno-toy-tsimpisa-magoylo-kai-toy-eipa
[6] https://www.newsbreak.gr/ellada/390485/agria-via-se-idiotiko-scholeio-tis-thessalonikis-symmoria-mathiton-poy-gnorizei-polemikes-technes-xylokopise-symmathiti-toys/
[7] https://xaidarisimera.gr/sokaristiki-apokalypsi-sto-ilion-symm/
[8] https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/442014_neo-peristatiko-bullying-xylokopisan-agria-mathiti-kai-ton-petaxan-se-kado?fbclid=IwAR06NS8gBteKGoS0MBvI50A8e2sE0sFWoOa0N33elkSxCjINkDdoMn2K2tw
[9] Η Gen Z αφορά γεννήσεις μεταξύ 1997 και 2012 και η Gen Alpha από το 2010 και έπειτα, χοντρικά.
[10] https://www.lifo.gr/tropos-zois/living/i-emmoni-ton-10hronon-koritsion-me-tis-panakribes-kremes-kai-o-panikos-toy
της Ειρήνης Γεωργάκη-Κόλλια, νεοδιόριστη Δασκάλα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου