Ο στόχος της μελέτης που ακολουθεί είναι διπλός:
Πρώτα, η εξέταση της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας με σκοπό την κριτική
αποτίμηση των μνημονιακών πολιτικών που εφαρμόστηκαν τα 5 τελευταία χρόνια κι
έπειτα η διερεύνηση των προοπτικών που ανοίγονται μετά το εκλογικό αποτέλεσμα
της 25ης Ιανουαρίου.
Α. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΝΥΧΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΪΚΑ – ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
Η πολιτική εσωτερικής υποτίμησης και σκληρής
λιτότητας που επιβλήθηκε στην Ελλάδα αυτά τα 5 χρόνια κατέστρεψε την ελληνική
κοινωνία και άφησε πίσω της ένα οικονομικό τοπίο απόλυτης ερήμωσης που θυμίζει
χώρα που βγαίνει ηττημένη από πόλεμο. Το μέγεθος των μέτρων προσαρμογής είναι
κολοσσιαίο και ξεπερνάει τα 63 δισ. ευρώ στην πρώτη 4ετία.
ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΣΕ ΔΙΣ ΕΥΡΩ
|
2010: 19,07
|
2012: 11,53
|
2014: 4 (1ο 6μηνο μόνο)
|
|
2011: 18,24
|
2013: 10,22
|
ΣΥΝΟΛΟ: 63,06 ως τον Ιούνιο του 2014
|
Από οικονομικής πλευράς ο σημαντικότερος δείκτης για
την αποτίμηση του προγράμματος είναι αυτός της ύφεσης, δηλαδή της μείωσης του
ΑΕΠ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η ελληνική οικονομία ήταν ήδη σε ύφεση
δύο χρόνια πριν το πρώτο μνημόνιο.
Η ΥΦΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΟ %.
|
2008: -0,2%
2009: -3,2%
|
2010: -5,1%
2011: -7,2%
|
2012: -6,4%
2013: -3,9%
|
2014: +0,7% (εκτίμηση όχι ακόμα οριστική)
|
Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπήρξε αθροιστική ύφεση
23,5% σε έξι χρόνια. Σε απόλυτα νούμερα το ΑΕΠ από 231 δισ. το 2009 έπεσε στα
182 δισ. το 2013, μειώθηκε δηλαδή κατά 49 δισ. ή 21,2% δείχνοντας ότι η
επιβολή του προγράμματος οδήγησε σε μια τρομακτική εμβάθυνση της ύφεσης σε μια
χώρα που βρισκόταν ήδη σε υφεσιακή πορεία. Συνολικά είχαμε 25 τρίμηνα ύφεσης
μέχρι να αλλάξει η εικόνα το 3ο τρίμηνο του 2014, όταν και παρουσιάστηκε ισχνή
ανάπτυξη.
Από κοινωνικής πλευράς η δραματικότερη επίπτωση των
μνημονίων υπήρξε η εκρηκτική ανάπτυξη της ανεργίας η οποία υπερτριπλασιάστηκε,
φτάνοντας στο υψηλότερο σημείο της, το Νοέμβρη του 2013 με 28%.Πρέπει επίσης να
σημειωθεί ότι με τον τρόπο που υπολογίζεται η ανεργία (δεν προσμετρούνται όσοι
έκαναν έστω και ένα μεροκάματο τον τελευταίο μήνα, όσοι, όπως φοιτητές ή
νοικοκυρές δεν έχουν δουλέψει ποτέ αλλά τώρα ψάχνουν για δουλειά κλπ), είναι
εύλογο να υποθέσουμε ότι η πραγματική είναι 2 με 3 μονάδες υψηλότερη από την
επίσημη. Την κατάσταση χειροτερεύει το γεγονός ότι σχεδόν το 70% των
ανέργων είναι χωρίς δουλειά για πάνω από ένα χρόνο, ενώ σύμφωνα με στοιχεία που
δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, το Δεκέμβρη του 2014 επί συνόλου 1.233.404
ανέργων επιδοτούνταν μόνο οι 167.537 δηλαδή το 13,58%.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
|
|
ΠΟΣΟΣΤΟ %
|
ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΤΟΜΑ
|
ΝΕΑΝΙΚΗ (15-24) %
|
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ %
|
|
2009 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
8,9
10,3
|
443
514
|
23,2
28,9
|
13
14,8
|
|
2010 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
11,8
14,8
|
594
734
|
31,3
39
|
15,5
18,7
|
|
2011 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
16,6
21
|
823
1.034
|
43,3
51,9
|
19,9
25,3
|
|
2012 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
24,4
26,4
|
1.216
1.321
|
55
57,5
|
28,1
29,3
|
|
2013 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
27,9
27,5
|
1.404
1.349
|
58,8
55,5
|
31,9
31,6
|
|
2014 Ιούνιος
Δεκέμβριος
|
27
26
|
1.304
1.233
|
51,5
51,2
|
31,1
29,3
|
Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτουν τρία συμπεράσματα:
α) Ο χαμηλότερος κατώτατος μισθός στους νέους καθόλου δε βοήθησε τη μείωση της
νεανικής ανεργίας που έχει λάβει εφιαλτικές διαστάσεις. β) Η ανεργία έχει και
μια έμφυλη διάσταση, καθώς πλήττει τις γυναίκες πολύ περισσότερο από τους
άντρες , αφού η γυναικεία είναι περίπου 8 μονάδες υψηλότερη από την αντρική σε
κάθε χρονική στιγμή. γ)Το σχετικό φρενάρισμα της ανεργίας που παρατηρήθηκε το
2014 όταν μειώθηκε κατά 1,5% είναι αμφίβολο αν δικαιολογεί έστω και την
ελάχιστη αισιοδοξία γιατί είναι σε μεγάλο βαθμό πλασματικό. Οφείλεται πρώτα στο
ότι η πλειοψηφία των νέων συμβάσεων (51% το 1ο εξάμηνο του 2014) είναι μερικής
απασχόλησης με αμοιβές 250-500 ευρώ και έπειτα στη μείωση του εργατικού
δυναμικού λόγω μετανάστευσης, πρόωρης συνταξιοδότησης όσων σπεύδουν να
προλάβουν τις νέες επαχθείς ρυθμίσεις και αύξηση του αριθμού όσων,
απογοητευμένοι από τη μακροχρόνια ανεργία έπαψαν να αναζητούν δουλειά. Η μείωση
του εργατικού δυναμικού φαίνεται από το ότι ενώ ανάμεσα στο Μάρτη του 2008 και
το Μάρτη του 2014 οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 923.000 οι απασχολούμενοι μειώθηκαν
κατά 1.083.000. Υπάρχει λοιπόν μια διαφορά 160.000 ατόμων τα οποία δεν πιάνει η
στατιστική, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αναζήτησε πιθανότατα την τύχη του
στο εξωτερικό ή βγήκε στη σύνταξη.
Γενικά η καταστροφή στον τομέα της απασχόλησης είναι
τόσο απόλυτη ώστε υπολογίζεται ότι για να ανακτηθούν οι χαμένες θέσεις εργασίας
θα χρειαστούν 20 χρόνια με ανάπτυξη 3,5% - 4%.
Πρόκειται φυσικά για επίδοση που δεν έχει προηγούμενο
στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Ακόμα κι αν βγουν αληθινές οι υπεραισιόδοξες
προβλέψεις που έκανε το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους για την κατάρτιση του
Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, και πάλι τα νούμερα δε
βγαίνουν, αφού το 2019 η ανεργία θα είναι περίπου διπλάσια από το 2009.
|
|
ΑΝΑΠΤΥΞΗ %
|
ΑΝΕΡΓΙΑ %
|
|
|
ΑΝΑΠΤΥΞΗ %
|
ΑΝΕΡΓΙΑ %
|
|
2015
|
2,9
|
24,6
|
|
2018
|
3,2
|
18
|
|
2016
|
3,7
|
21,6
|
|
2019
|
3,1
|
16,9
|
|
2017
|
3,5
|
19,3
|
|
|
|
|
Πέρα όμως από την ύφεση και την ανεργία δεν υπάρχει
οικονομικός δείκτης που να μην αντανακλά το μέγεθος της πρωτοφανούς οικονομικής
καταστροφής. Η αγοραστική δύναμη του πληθυσμού υποχώρησε κατά 37,2%, η ζήτηση
κατά 31%, η ιδιωτική κατανάλωση κατά 30%, ο όγκος παραγωγής κατά 23,5%, η
παραγωγικότητα της εργασίας κατά 6,5% και το εισόδημα των μισθωτών κατά 37 δισ.
ευρώ ως αποτέλεσμα του φονικού συνδυασμού των περικοπών στους μισθούς και των
αυξήσεων στους φόρους, πράγμα που είχε ως συνέπεια και τη μείωση των τραπεζικών
καταθέσεων από τα 238 δισ. ευρώ το Δεκέμβρη του 2009 στα 160,3 δισ. το Δεκέμβρη
του 2014.
Ειδικότερα για τους μισθούς θα πρέπει να
σημειώσουμε ότι ο ελληνικός μισθός που ήταν το 1960 στο 60% του μέσου
όρου της τότε ΕΟΚ και ανέβηκε το 2008 στο 84% φτάνοντας στο ανώτερο σημείο της
σύγκλισης, έπεσε το 2012 στο 72% και το 2013 στο 68%. Αυτή τη στιγμή από όσους εργάζονται,
το 61,5% παίρνει λιγότερα από 1.000 ευρώ και το 40% λιγότερα από 630 ευρώ, 2,5
εκατομμύρια άτομα αμείβονται με λιγότερο από το 60% του μέσου μισθού ενώ
υπολογίζεται πως από το 2010 ο μέσος εργαζόμενος έχει χάσει 680 ευρώ το μήνα.
Ακόμα υπάρχουν πάνω από 850.000 εργαζόμενοι που πληρώνονται με καθυστέρηση 2-12
μηνών.
Παράλληλα η φορολογική επιβάρυνση των εργαζομένων
αυξήθηκε μεσοσταθμικά από το 2010, κατά 41,2%, συνιστώντας μια πραγματικά
ανελέητη φοροεπιδρομή. Το 2013 η μέση επιβάρυνση ανά φορολογούμενο ήταν 1.288
ευρώ δηλαδή πάνω από ενάμιση μέσο μισθό, ενώ οι φόροι στην ακίνητη
περιουσία με το χαράτσι και τον ΕΝΦΙΑ σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν, αφού από
437εκ. ευρώ το 2008, έφτασαν το 2013 σχεδόν τα 4 δισ. (2,65 δισ. μόνο από τον
ΕΝΦΙΑ). Μάλιστα η φορολογική επιβάρυνση ήταν σε κάποιες περιπτώσεις τόσο
παράλογη και εκτός πραγματικότητας που έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. Τρανό
παράδειγμα, η εξοντωτική φορολογία στο πετρέλαιο θέρμανσης που αντί να
αυξήσει τα έσοδα, τα μείωσε, αφού η κατανάλωση το χειμώνα του 2012-2013
έπεσε κατά 71% σε σχέση με τον προηγούμενο χειμώνα. Το ίδιο έγινε με την αύξηση
των τελών κυκλοφορίας που οδήγησε στην κατάθεση εκατοντάδων χιλιάδων πινακίδων,
τη φορολόγηση των κερδών από τα παιχνίδια του ΟΠΑΠ που κόντεψε να κλείσει τα πρακτορεία,
το 23%στην εστίαση κλπ. κλπ.
Τέλος, το λαϊκό εισόδημα επιβάρυνε και ο πληθωρισμός
ο οποίος τα 3 πρώτα έτη της κρίσης ήταν υψηλότερος από ότι δικαιολογούσε η
πολιτική εσωτερικής υποτίμησης που ασκήθηκε. Άρχισε να αποκλιμακώνεται με
σημαντική καθυστέρηση, μηδενίστηκε το Μάρτη του 2013 και έκτοτε παραμένει
αρνητικός.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ
2010:4,7%
2011:3,3% 2012:1,5%
2013:-0,9% 2014:-1,5%
Ωστόσο η πτώση του πληθωρισμού δεν είναι απαραίτητα
θετική καθώς μπορεί να ανακουφίζει λίγο τα λαϊκά νοικοκυριά και να βελτιώνει
την ανταγωνιστικότητα, αλλά από την άλλη πλευρά μειώνει τις επενδύσεις, την
ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, το πρωτογενές πλεόνασμα και συνεπώς
την αποκλιμάκωση του χρέους. Επίσης πολλά είδη πρώτης ανάγκης συνεχίζουν να
ανεβαίνουν.
Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση
μεγάλου μέρους του πληθυσμού και τη δημιουργία μιας ανθρωπιστικής κρίσης που
όλο και εντείνεται. Το 23,1% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας,
χωρίς μάλιστα σε αυτό το ποσοστό να υπολογίζονται άστεγοι, ρομά, μετανάστες και
τρόφιμοι ιδρυμάτων. Ένα ακόμα 12,6% ζει ακριβώς στο όριο της φτώχειας ή οριακά
πάνω από αυτό, ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό όσων βρίσκονται σε απόλυτη
φτώχεια ή απειλούνται από αυτήν στο 35,7%. Ακόμα, η παιδική φτώχεια φτάνει στο
28,8%, τα νοικοκυριά χωρίς θέρμανση το 29,4% ενώ υπάρχουν 280.000 οικογένειες
χωρίς κανέναν εργαζόμενο.
Αυτή η γενική μείωση εισοδημάτων αντανακλάται και
στην αλματώδη αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των ληξιπρόθεσμων χρεών
προς το δημόσιο.
ΤΑ “ΚΟΚΚΙΝΑ” ΔΑΝΕΙΑ
|
|
ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ
|
ΥΨΟΣ ΣΕ ΔΙΣ ΕΥΡΩ
|
|
2009
|
7,7
|
18,8
|
|
2010
|
10,4
|
28,6
|
|
1011
|
16
|
41,6
|
|
1012
|
24,5
|
55,8
|
|
1013
|
34,6
|
72,6
|
Αν μάλιστα υπολογίσουμε και τα «πορτοκαλί», δηλαδή τα
ρυθμισμένα δάνεια, τότε το συνολικό ποσό πρέπει να κυμαίνεται ανάμεσα στα 105
και τα 110 δισ. ευρώ.
ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΑ ΧΡΕΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ
31/12/2009: 29,39 δισ.
ευρώ
31/12/2014:74,90 δισ. ευρώ
Όπως διαπιστώνουμε, το μνημόνιο δημιούργησε μέσα σε 5
χρόνια νέα χρέη ύψους 45,51 δισ. ευρώ, μεγάλο μέρος των οποίων είναι αδύνατο να
εισπραχθεί καθώς ανήκει σε πτωχευμένες επιχειρήσεις. Μάλιστα, η δυναμική αυτού
του χρέους ενισχύεται συνεχώς αφού από τα μέσα του 2013 αυξάνει με ρυθμούς 1,1
δισ. το μήνα, σημάδι κι αυτό ότι η οικονομία έχει λαχανιάσει πια για τα καλά
και η φοροδοτική ικανότητα έχει εξαντληθεί. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με
ανακοίνωση της Ν. Βαλαβάνη στις 31/1/2015 το χρέος προς το δημόσιο έφτασε τα
76,01 δισ., αυξανόμενο κατά 1,11 δισ. μέσα σε έναν μόλις μήνα και φτάνοντας το
40% του ΑΕΠ. Πράγματι η χειρότερη χρονιά ήταν το 2014 όταν είχαμε συνολική
αύξηση 14,2 δισ. δηλαδή 1,183 δισ. ανά μήνα. Φυσικά η κατανομή του χρέους είναι
εντελώς ταξική. Από τα συνολικά 3.670.000 άτομα που χρωστούν, τα 3.174.000
(86%) χρωστούν ως 3.000 και τα 3.359.000 (91%) ως 5.000 ευρώ. Από τις
447.000 επιχειρήσεις οφειλέτες του δημοσίου οι 357.000 (79%) χρωστούν ως
3.000 και οι 371.000 (82%) ως 5.000 ευρώ. Όλοι αυτοί μαζί χρωστούν το 3% του
συνολικού χρέους ή 2,3 δισ. ευρώ. Το υπόλοιπο 97% ανήκει σε 311.000 φυσικά
πρόσωπα και 76.000 επιχειρήσεις που θεωρούνται μεγαλοοφειλέτες. Κι εδώ
όμως, η κατανομή είναι εξαιρετικά άνιση αφού οι 6.000 πρώτοι χρωστούν πάνω από
35 δισ.
Οι συνέπειες λοιπόν των μνημονιακών πολιτικών αφορούν
κάθε πλευρά της οικονομικής ζωής τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο τομέα.
Στον ιδιωτικό τομέα ολόκληροι κλάδοι της παραγωγής
έχουν καταρρεύσει ή κυριολεκτικά αφανιστεί, κάνοντας αδύνατη μια μελλοντική
ανάκαμψη μέσω της περιβόητης παραγωγικής ανασυγκρότησης. Οι επιχειρήσεις που
έκλεισαν ξεπερνούν τις 230.000, η οικοδομική δραστηριότητα, ατμομηχανή της
ελληνικής οικονομίας επί δεκαετίες μειώθηκε κατά 86,5% το 2014 σε σχέση με το
2009, η αποβιομηχάνιση της χώρας είναι πλήρης αφού η συμμετοχή της βιομηχανίας
στο ΑΕΠ από 16% το 1975 έπεσε στο 9% το 2012 και σήμερα είναι σίγουρα
χαμηλότερα, ενώ ο αγροτικός κόσμος πνιγμένος στα χρέη αγωνίζεται να επιβιώσει
μέσω μιας ολοένα φθίνουσας παραγωγής. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι το συντριπτικά
μεγαλύτερο ποσοστό της ανεργίας προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα όπου επίσης
οι δραματικές μειώσεις μισθών των ιδιωτικών υπαλλήλων δεν έχουν καμιά
σχέση με την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.
Πραγματικό μακελειό έχουμε και στον δημόσιο τομέα που
έχει ουσιαστικά διαλυθεί. Είναι ενδεικτικό ότι επιτεύχθηκε μείωση του
μισθολογικού κόστους κατά 35% ή 8 δισ. ευρώ το χρόνο, με τις μειώσεις μισθών,
την εξαφάνιση των δώρων και τη μείωση του προσωπικού.
|
ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ
|
2009
|
2013
|
ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΙΩΣΗΣ
|
|
ΣΥΜΒΑΣΙΟΥΧΟΙ
|
148.634
|
12.196
|
91,79%
|
|
ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΣΤΕΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ
|
692.907
|
580.669
|
16,20%
|
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
841.541
|
592.865
|
29,55%
|
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε το Υπουργείο
Διοικητικής Μεταρρύθμισης στις 29/10/2014 υπήρξε μείωση των δομών του δημοσίου
κατά 40%. Οι γενικές διευθύνσεις μειώθηκαν από 115 σε 93, οι διευθύνσεις από
1664 σε 994, τα τμήματα από 5.764 σε 3.324 και οι προϊστάμενοι από 7.717 σε
4.558.
Από στρατηγικής άποψης η διάλυση του δημόσιου τομέα
έχει 5 πολύ σημαντικές παραμέτρους:
α) Τη δραματική μείωση των δημόσιων επενδύσεων που
βρίσκονται ως ποσοστό του ΑΕΠ στο χαμηλότερο σημείο της μεταπολεμικής περιόδου.
β) Την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας σε
εξευτελιστικές τιμές με συμφωνίες αποικιακού τύπου μέσω ΤΑΙΠΕΔ που δίκαια
χαρακτηρίστηκε εγκληματική οργάνωση.
γ) Την πέρα από κάθε λογική μείωση των κοινωνικών
παροχών σε τομείς ευαίσθητους όπως η παιδεία, η υγεία κλπ. Ενδεικτικά
αναφέρουμε ότι το ποσοστό της παιδείας στον προϋπολογισμό του 2009 ήταν
2,74%, για να πέσει το 2015 στο 2,47%. Κι όλα αυτά σε μια χώρα που το
σύνθημα του 15% για την παιδεία έχει ιστορία μισού αιώνα.
δ) Τη διάλυση του ασφαλιστικού συστήματος που
συνιστά ληστεία ιστορικών διαστάσεων εις βάρος του λαού καθώς βύθισε τα
ασφαλιστικά ταμεία προκαλώντας τους συνολικές απώλειες 33δισ. ευρώ ως τον
Ιούνιο του 2014.
ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΠΟΡΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ
|
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
|
ΠΟΣΟ ΣΕ ΔΙΣ
|
|
αύξηση ανεργίας
|
7
|
|
περικοπή μισθών
|
3
|
|
εισφοροδιαφυγή-αδήλωτη-ελαστική εργασία
|
8,5
|
|
μείωση εργοδοτικών εισφορών
|
1,5
|
|
περικοπή κοινωνικών πόρων
|
1
|
|
PSI
|
12
|
ε) Την παραίτηση του δημοσίου από τα δικαιώματα του
πάνω στις χρεοκοπημένες τράπεζες που από το 2008 σώζονται και ξανασώζονται με
λεφτά του βαρύτατα φορολογούμενου λαού. Οι τράπεζες, που σε μεγάλο βαθμό
ευθύνονται για την κρίση και που επί μια εικοσαετία πριν από αυτήν θησαύριζαν
κυρίως μέσω της σκανδαλωδώς μεγάλης ψαλίδας ανάμεσα στα επιτόκια καταθέσεων και
στα επιτόκια χορηγήσεων που ήταν από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη (και παραμένει
αφού σήμερα το μέσο επιτόκιο καταθέσεων είναι στο 1,77% και το μέσο επιτόκιο
χορηγήσεων στο 5,65%), έχουν εξελιχτεί πραγματικά σε δύναμη κατοχής της χώρας.
Οι 4 συστημικές έχουν πια το 96% των τραπεζικών εργασιών με συνολικό ενεργητικό
346 δισ. από 182 το 2013 ή 1,9 φορές το ΑΕΠ. Παρά το ότι πήραν 28 δισ. ήδη από
την εποχή Αλογοσκούφη, άλλα 210 δισ. σε ρευστό και εγγυήσεις την τριετία
2010-2012 και 40 δισ. για την ανακεφαλαιοποίησή τους τα οποία φορτώθηκαν στο
δημόσιο χρέος (σε αντίθεση με την Ισπανία που αυτό δε συνέβη), χρειάζονται και
άλλα λόγω της εκρηκτικής αύξησης των κόκκινων δανείων που φτάνουν πια τα 77
δισ. Έτσι προχώρησαν σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στην οποία δε συμμετείχε το
δημόσιο, πουλώντας μετοχές σε σκανδαλωδώς χαμηλές τιμές. Έτσι, το ποσοστό του
δημοσίου έπεσε στην Εθνική από 84,6% σε 52,7%, στην Alpha από 83,7% σε 66,3%,
στην Πειραιώς από 80,9% σε 66,9% και στην Eurobank από 93,4% σε 35,4%.Το
κράτος λοιπόν, όχι μόνο έσωσε τις τράπεζες με λεφτά του λαού, αλλά άφησε και
επικεφαλής τους τις διοικήσεις που τις χρεοκόπησαν και που ευθύνονται για
πλήθος σκανδάλων, απεμπολώντας τα δικαιώματα του. Πρέπει τέλος, να
υπενθυμίσουμε ότι οι τράπεζες, που μόνο φέτος γλίτωσαν από τον αναβαλλόμενο
φόρο 3 δισ., εξακολουθούν να μη ρίχνουν φράγκο στην πραγματική οικονομία,
συμβάλλοντας έτσι στην εμβάθυνση της ύφεσης.
Μέχρι εδώ έγινε μια συνοπτική περιγραφή της
οικονομικής κατάστασης της χώρας μετά από 5 χρόνια εφαρμογής των μνημονιακών
πολιτικών. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν αυτή η βάρβαρη και ακραία ταξική
πολιτική ήταν τουλάχιστον αποτελεσματική, αν πέτυχε τους στόχους για τους
οποίους υποτίθεται ότι εφαρμόστηκε, δηλαδή τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας
της ελληνικής οικονομίας, τη μείωση των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους. Ας
τους δούμε έναν-έναν:
α) Παρά το τεράστιο μέγεθος των μέτρων και την
πρωτοφανή τους σκληρότητα, η ανταγωνιστικότητα της χώρας από την 67η θέση της
παγκόσμιας κατάταξης το 2008 έπεσε στην 96η θέση τον Ιούνιο του 2012 για να
ανέβει σήμερα στην 81η, δηλαδή 14 θέσεις χαμηλότερα από ότι προ μνημονίου.
β) Η πορεία του ελλείμματος είναι η εξής:
|
2010:
|
24,1 δισ.
|
10,9%
|
2012:
|
17,2 δισ.
|
8,9%
|
|
2011:
|
19,9 δισ.
|
9,6%
|
2013:
|
23,1 δισ.
|
12,7%
|
Όπως βλέπουμε μετά από μια πρόσκαιρη μείωση, το
έλλειμμα πήρε πάλι την ανηφόρα κυρίως λόγω των ποσών για την ανακεφαλαιοποίηση
των τραπεζών.
γ) Η πορεία του δημοσίου χρέους είναι η εξής:
|
|
ποσό σε δισ.
|
ποσοστό % επί του ΑΕΠ
|
|
|
ποσό σε δισ.
|
ποσοστό% επί του ΑΕΠ
|
|
2009
|
299,6
|
129,7
|
|
2012
|
303,9
|
157,2
|
|
2010
|
329,5
|
148,3
|
|
2013
|
318,7
|
175,1
|
|
2011
|
355,1
|
170,3
|
|
2014
|
324,1
|
181,8
|
Μάλιστα, η δυναμική αύξησης του χρέους φαίνεται από
το γεγονός ότι από το Σεπτέμβρη μέχρι το Δεκέμβρη του 2014 ανέβηκε κατά 2,395
δισ. ενώ οι στόχοι του 2014 ήταν 321,8 δισ. και 179,8% του ΑΕΠ και φυσικά δεν
επετεύχθησαν, όπως και δεν επετεύχθη κανένας από τους τρεις μεγάλους στόχους
των μνημονίων. Η ανταγωνιστικότητα έπεσε, το έλλειμμα επιμένει και το χρέος
αυξάνεται παρά το PSI. Η χώρα βρίσκεται μπλεγμένη σε ένα φαύλο κύκλο χωρίς
καμιά πιθανότητα να ορθοποδήσει έστω και στο μακρινό μέλλον, αφού το χρέος
ανατροφοδοτείται, εφόσον το 92,5% των δανείων επεστράφη άμεσα στους δανειστές
ως αποπληρωμή παλιών χρεών.
|
|
ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟ ΠΑΛΑΙΑ ΔΑΝΕΙΑ
|
ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΚΩΝ
|
|
|
2010
|
38 δισ.
|
32,5 δισ.
|
|
|
2011
|
46 δισ.
|
44 δισ.
|
|
|
ΣΥΝ. ΔΑΝΕΙΩΝ 2010-2014
|
252 δισ.
|
233 δισ.
|
|
|
|
|
|
|
Εύλογα λοιπόν ανακύπτει το ερώτημα αν το χρέος είναι
βιώσιμο. Πρόκειται για ερώτημα κεφαλαιώδους σημασίας γιατί από την απάντηση σε
αυτό εξαρτάται η κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής που πρέπει να
ακολουθηθεί.
Μια πρόχειρη ματιά στα στοιχεία αρκεί για να μας
πείσει ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο όσα μέτρα κι αν ληφθούν, όποια οικονομική
πολιτική κι αν ακολουθηθεί. Ακόμα και με μια στροφή από την πολιτική
σκληρής λιτότητας στην πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης σαν κι αυτή των ΗΠΑ, πάλι
το χρέος θα ήταν αδύνατο να αποπληρωθεί κι αυτό είναι κάτι που το ξέρουν καλά
οι δανειστές.
Σύμφωνα με όσα προβλέπονται στα μνημόνια, μέχρι το
2042 που θα έχει υποτίθεται αποπληρωθεί το 75% του χρέους -όρος
απαραίτητος για την έξοδο της Ελλάδας από την τριπλή διεθνή επιτήρηση- θα
πρέπει να καταβληθεί το αστρονομικό ποσό των 380 δισ. ευρώ με τα ακόλουθα
επιτόκια:
|
Φεβρ. 2012 - Φεβρ. 2015: 2% (αυτά
έχουν ήδη εξοφληθεί)
|
|
Φεβρ. 2015 - Φεβρ. 2020: 3%
|
|
Φεβρ. 2020 - Φεβρ. 2021: 3,65%
|
|
Φεβρ. 2021 - Φεβρ. 2042: 4%
|
Μάλιστα, υπάρχει η πρόβλεψη ότι αν σε οποιαδήποτε
χρονική στιγμή η αύξηση του ΑΕΠ είναι μεγαλύτερη της αναμενόμενης, τα επιτόκια
προσαυξάνονται κατά 1%. Ακόμη η χρονική κατανομή των πληρωμών είναι
εμπροσθοβαρής αφού το μεγαλύτερο μέρος τους (σχεδόν 213 δισ.) πρέπει να
καταβληθεί μέχρι το 2025.
ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΟΚΩΝ ΚΑΙ ΧΡΕΟΛΥΣΙΩΝ 2015-2025 (σε δισ. ευρώ)
|
|
ΤΟΚΟΙ
|
ΧΡΕΟΛΥΣΙΑ
|
|
|
ΤΟΚΟΙ
|
ΧΡΕΟΛΥΣΙΑ
|
|
2015
|
5,878
|
16,018
|
|
2021
|
10,956
|
7,169
|
|
2016
|
6,028
|
7,075
|
|
2022
|
24,489
|
8,873
|
|
2017
|
6,405
|
7,480
|
|
2023
|
17,551
|
11,186
|
|
2018
|
6,590
|
4,672
|
|
2024
|
13,641
|
10,864
|
|
2019
|
6,622
|
9,949
|
|
2025
|
9,030
|
8,795
|
|
2020
|
6,360
|
7,052
|
|
ΣΥΝΟΛΟ 113,550+99,133=212,683
|
||
Είναι ευνόητο ότι πρόκειται για ποσά που θα ήταν
αδύνατο να αντέξουν χώρες πολύ μεγαλύτερες από την Ελλάδα και οικονομίες
πολύ πιο εύρωστες από την ελληνική, ιδιαίτερα μάλιστα, τη στιγμή που της έχει
επιβληθεί ένα απόλυτα υφεσιακό πρόγραμμα. Συνεπώς η επιμονή των δανειστών ότι
το χρέος είναι βιώσιμο και πρέπει να εξοφληθεί μέχρι τελευταίας δεκάρας,
αποσκοπεί: α) να κερδίσει χρόνο και χρήμα για τις δικές τους οικονομίες που
είναι ή μπαίνουν σε ύφεση β) να θωρακίσει όσο γίνεται τις τράπεζες τους και
ειδικά τις γερμανικές και γαλλικές που έχουν ακόμα ένα σημαντικό αριθμό τοξικών
ελληνικών ομολόγων και γ) να δράσει παραδειγματικά για όλες τις χρεωμένες
χώρες.
Στο επικοινωνιακό επίπεδο η λεηλασία της χώρας
δικαιολογείται με μια εντατική εκστρατεία ενοχοποίησης του λαού και ιδιαίτερα
της εργατικής τάξης που συνοψίζεται σε ανοησίες του τύπου « μαζί τα φάγαμε» ή «
ζήσαμε για χρόνια πάνω από τις δυνάμεις μας». Σε μια ανάλογη μελέτη τον Οκτώβρη
του 2011 είχαμε αποδείξει ότι η εισαγωγή της χώρας στο νεοαποικιακό καθεστώς
δεν ήταν καθόλου αναπόφευκτη και βασίστηκε σε μια σειρά μύθους με κυριότερους
τους εξής:
1. Το βαρύ και σπάταλο ελληνικό κράτος. Όπως δείχνουν
τα στοιχεία της Eurostat για το 2009 αυτό ήταν ψευδές.
ΚΟΣΤΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΕΠ
|
Ελλάδα
|
17,5%
|
|
Γαλλία
|
24%
|
Μέσος όρος Ευρωζώνης
|
21,8%
|
|
Γερμανία
|
19,9%
|
|
Ισπανία
|
24,3%
|
||
|
Μ. Βρετανία
|
23,7%
|
|
Σουηδία
|
21,8%
|
ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ (ΙΟΥΛΙΟΣ
2010)
|
Ελλάδα: 15%
|
Μέσος Όρος Ευρωζώνης: 16,5%
|
2. Οι Έλληνες είναι τεμπέληδες. Σύμφωνα πάλι με
στοιχεία της Eurostat (Μάιος 2011), τα πράγματα έχουν ως εξής:
ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΩΡΕΣ
|
Γερμανία
|
1390
|
Πορτογαλία
|
1719
|
|
Γαλλία
|
1554
|
Ιταλία
|
1773
|
|
Ισπανία
|
1654
|
Ελλάδα
|
2119
|
3. Το τεράστιο ελληνικό χρέος και έλλειμμα. Αν και
είναι αλήθεια ότι ήταν και τα δύο υψηλά ως ποσοστό του ΑΕΠ, το Δεκέμβρη του
2009 το ελληνικό έλλειμμα αντιστοιχούσε σε λιγότερο από το 2,4% του συνολικού
ελλείμματος της ευρωζώνης (53δισ. έναντι 2,2 τρισ. ευρώ). Συνεπώς η Ελλάδα δεν
αποτελούσε συστημικό κίνδυνο για την Ευρωζώνη, αλλά μάλλον έπαιξε το ρόλο του
πειραματόζωου για την εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής σκληρής λιτότητας.
4. Η καλοπέραση των Ελλήνων. Ούτε αυτό ίσχυε αν
κρίνουμε με βάση τη χαμηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου ιδιωτική αποταμίευση,
την υπερχρέωση της πλειοψηφίας των νοικοκυριών και του αγροτικού κόσμου και τη
βαρύτατη έμμεση φορολογία που είναι πολύ πιο άδικη κοινωνικά από την άμεση.
ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΜΕΣΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΕΠ (2009)
|
Ελλάδα
|
6,7%
|
Μέσος Όρος Ευρωζώνης
|
12%
|
Δανία
|
30%
|
|
Ιρλανδία
|
10,5%
|
Μ. Βρετανία
|
16%
|
|
|
Την ίδια χρονιά στη χώρα μας το ποσοστό των έμμεσων
φόρων επί των συνολικών φορολογικών εσόδων έφτανε στο 66,6%.
5. Το υψηλό εργατικό κόστος της ελληνικής οικονομίας.
Όμως στην Ε.Ε των 15, η Ελλάδα ήταν από άποψη μισθολογικού κόστους σε δημόσιο
και ιδιωτικό τομέα στη 14η θέση, πάνω μόνο από την Πορτογαλία.
ΜΕΣΕΣ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΑΠΟΔΟΧΕΣ σε ευρώ
|
Δανία
|
2.841
|
Μ. Βρετανία
|
2.379
|
Ιταλία
|
1.684
|
|
Ολλανδία
|
2.736
|
Γαλλία
|
2.288
|
Ισπανία
|
1.589
|
|
Αυστρία
|
2.554
|
Σουηδία
|
2.169
|
Ελλάδα
|
1.441
|
|
Ιρλανδία
|
2.551
|
Φινλανδία
|
2.106
|
Πορτογαλία
|
1.113
|
|
Βέλγιο
|
2.393
|
Γερμανία
|
1.941
|
|
|
Ακόμα: ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ ΣΤΗΝ Ε.Ε ΤΟ 2010 ΣΕ ΜΟΝΑΔΕΣ ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ
|
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ
|
283
|
ΕΥΡΩΖΩΝΗ
|
108
|
|
ΟΛΛΑΝΔΙΑ
|
134
|
ΓΑΛΛΙΑ
|
107
|
|
ΔΑΝΙΑ
|
125
|
ΙΤΑΛΙΑ
|
100
|
|
ΙΡΛΑΝΔΙΑ
|
125
|
Ε.Ε
|
100
|
|
ΑΥΣΤΡΙΑ
|
125
|
ΚΥΠΡΟΣ
|
98
|
|
ΣΟΥΗΔΙΑ
|
123
|
ΕΛΛΑΔΑ
|
89
|
|
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
|
119
|
ΣΛΟΒΕΝΙΑ
|
87
|
|
ΒΕΛΓΙΟ
|
118
|
ΜΑΛΤΑ
|
83
|
|
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
|
116
|
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
|
81
|
|
Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ
|
113
|
ΤΣΕΧΙΑ
|
80
|
Τέλος στην Ελλάδα το 2005, το κόστος εργασίας ήταν
στο 68% του μέσου όρου της Ε.Ε ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας στο 91%,
πράγμα που δείχνει ότι οι μισθοί ήταν χαμηλότεροι από ότι θα δικαιολογούνταν με
καθαρά οικονομικά κριτήρια.
Παρά λοιπόν τα όσα λέει η ντόπια και ξένη προπαγάνδα,
το χρέος της Ελλάδας πήρε τερατώδεις διαστάσεις λόγω κυρίως των εξής
παραγόντων:
1. Των τεράστιων ποσών που πληρώνει το ελληνικό
κράτος σε εξοπλισμούς σε όλη την περίοδο της μεταπολίτευσης. Αυτά τα ποσά
πήγαιναν κατά μεγάλο μέρος στους Ευρωπαίους εταίρους που τώρα μας τιμωρούν για
το υψηλό δημόσιο χρέος, η αύξηση του οποίου καθόλου δεν τους ενοχλούσε όταν
πουλούσαν τα όπλα τους.
2. Του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας,
που παρά την προπαγάνδα για υδροκέφαλο κράτος είχε ήδη αρχίσει από την εποχή
Μητσοτάκη και συνεχίστηκε επί Σημίτη και Καραμανλή στερώντας τη χώρα από κάθε
δυνατότητα αυτόνομης ανάπτυξης.
3. Της διάλυσης του ελληνικού παραγωγικού ιστού
σταδιακά από την ένταξη της χώρας στην Ε.Ο.Κ με σκοπό την αύξηση των εισαγωγών
των ευρωπαϊκών προϊόντων. Αυτό είχε σα συνέπεια και την -ήδη προ κρίσης-
καθήλωση του ΑΕΠ σε επίπεδα κατώτερα από τις πραγματικές παραγωγικές
δυνατότητες της Ελλάδας.
4. Της άνισης κατανομής των διεθνών επενδύσεων και
της παγκόσμιας αποταμίευσης που μετά την κρίση του 1973 έχουν την τάση να
συγκεντρώνονται στις μεγαλύτερες οικονομίες αφήνοντας χρηματοδοτικό κενό στις
υπόλοιπες. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει το κράτος δανειζόμενο και γι
αυτό έχουμε τόσες υπερχρεωμένες χώρες. Γενικά, η θέση της Ελλάδας στο
διεθνή καταμερισμό εργασίας της στερεί ευκαιρίες πλουτισμού μέσω άνισων
ανταλλαγών όπως αυτές που έχουν οι ισχυρές οικονομικά χώρες.
5. Του θανάσιμου εναγκαλισμού του κράτους από το
ιδιωτικό κεφάλαιο που συστηματικά επί δεκαετίες απομυζά το δημόσιο πλούτο. Δεν
είναι μόνο η ασύλληπτων διαστάσεων φοροδιαφυγή του κεφαλαίου ή η χρήση ευθέως
παράνομων μεθόδων όπως το τζογάρισμα στο χρηματιστήριο των αποθεματικών
των ασφαλιστικών ταμείων. Ακόμα πιο καταστροφική είναι η απευθείας
τροφοδότηση του κεφαλαίου από το κράτος με χαμηλότοκα δάνεια, επιδοτήσεις και
προκλητικές φοροαπαλλαγές (π.χ. ο νόμος 2687/53 που σηματοδοτεί την άνευ όρων
παράδοση του μετεμφυλιακού κράτους στους εφοπλιστές) που υποτίθεται ότι θα το
στρέψουν σε παραγωγικές επενδύσεις. Αυτές όμως δεν έρχονται ποτέ, αφού το
κεφάλαιο συνεχίζει να αποσύρεται από την παραγωγή, χωρίς βέβαια να επιστρέψει
τα λεφτά που δε χρησιμοποίησε για το σκοπό που τα πήρε. Αυτά τοποθετούνται στην
εικονική οικονομία φέρνοντας νέα κέρδη, με τελική κατάληξη οι ιδιώτες να
δανείζουν με ληστρικά επιτόκια το κράτος που είχε καταχρεωθεί για να τους
δανείσει. Όσο για την εθνική συνείδηση των Ελλήνων κεφαλαιοκρατών τη δείχνει η
συμπεριφορά των εκπροσώπων μιας από τις κυριότερες μερίδες τους: Οι εφοπλιστές,
που φέτος πλήρωσαν λιγότερους συνολικά φόρους από τους εργαζόμενους στα καράβια
τους, θεωρούν ότι το ελληνικό κράτος τους φορολογεί υπέρμετρα (έχουν μόνο 57
διαφορετικές φοροαπαλλαγές ) και γι αυτό συνεχίζουν να κατεβάζουν την ελληνική
σημαία από τα πλοία τους.
ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΗΟΛΟΓΙΟΥ
|
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011:
|
2002
|
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013:
|
1914
|
|
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012:
|
1963
|
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014:
ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2014:
|
1869
1855
|
Ας δούμε κάποια στοιχεία για το σχηματισμό του
δημοσίου χρέους:
|
ΕΤΟΣ
|
ΠΟΣΟΣΤΟ % ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΕΠ
|
ΠΟΣΟΣΤΟ % ΕΠΙ ΤΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ
|
|
1975
|
24,07
|
111,88
|
|
1980
|
28,24
|
120,15
|
|
1985
|
48,86
|
135,59
|
|
1990
|
79,73
|
255,40
|
|
1995
|
103,80
|
414,77
|
|
2000
|
102,31
|
391,43
|
|
2005
|
107,82
|
507,36
|
|
2008
|
109,68
|
507,56
|
:
Όπως δείχνει ο πίνακας, για την εκρηκτική ανάπτυξη
του δημοσίου χρέους υπάρχει διαχρονική ευθύνη της ελληνικής αστικής τάξης
και των κυβερνήσεων Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ που επί 40 χρόνια αποτέλεσαν το πολιτικό της
προσωπικό. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Κ. Καραμανλής παρέλαβε το χρέος το 2004
στα 184,5 δισ. και το παρέδωσε το 2009 στα 292 δισ., αυξάνοντάς το σε 67 μήνες
κατά 107,5 δισ. ή 58,26% του ΑΕΠ.
Με βάση τα παραπάνω είναι σαφές ότι το χρέος ούτε
μπορεί ούτε πρέπει να πληρωθεί. Ανεξάρτητα από το αν μεγάλο μέρος του είναι και
τυπικά παράνομο ή όχι, πράγμα που μπορεί να διαπιστώσει μόνο μια επιτροπή
λογιστικού ελέγχου, είναι βέβαιο πως το χρέος δεν είναι του λαού με την έννοια
ότι ούτε ρωτήθηκε γι αυτό, ούτε κυρίως επωφελήθηκε από αυτό. Πρόκειται
για χρέος της ελληνικής αστικής τάξης και του μεγάλου κεφαλαίου, το οποίο
διογκώθηκε με τους τοκογλυφικούς όρους των συμβάσεων που συνήψε το ελληνικό
δημόσιο με τους ξένους πιστωτές, με ευθύνη του πολιτικού προσωπικού που
είχε κάθε φορά την εξουσία. Γι αυτό το αίτημα για μονομερή διαγραφή του, δε
δικαιολογείται μόνο από το γεγονός ότι είναι αδύνατο να πληρωθεί,
αλλά και ηθικά. Άλλωστε και τα συναλλακτικά ήθη της ελεύθερης αγοράς για
τα οποία κόπτονται οι πιστωτές και οι μνημονιακές δυνάμεις στο εσωτερικό της
χώρας, επιβάλλουν το ρίσκο κάθε συναλλαγής να επιμερίζεται στα δύο μέρη. Οι
δανειστές συνεπώς έχουν την ίδια ευθύνη με τον δανειολήπτη, αν κυνηγώντας
μεγάλα κέρδη, δανείσουν κεφάλαια που αποδείχτηκε αδύνατο να επιστραφούν.
Μέχρι εδώ εξετάστηκε όσο ήταν δυνατό στο πλαίσιο μιας
τέτοιας μελέτης, η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και το θέμα του χρέους.
Ωστόσο μετά το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα μια νέα προβληματική αναπτύσσεται
στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας και όλα δείχνουν ότι θα ενταθεί το αμέσως
επόμενο διάστημα. Πρόκειται για τη συζήτηση που έχει ανοίξει σχετικά με την
πιθανότητα εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη και την προβληματική του πόσο
πιθανή είναι, του τι ακριβώς θα σημαίνει στην καθημερινότητα των πολιτών και
τέλος του κατά πόσο είναι καταστροφική ή συμφέρουσα.
Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να
εξετάσουμε πρώτα τη διεθνή και ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή οικονομική κατάσταση και
έπειτα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τωρινής κρίσης. Όπως θα δούμε η εξέταση
αυτών των παραμέτρων θα αποδείξει ότι η κρίση δεν είναι ελληνική αλλά διεθνής
υπόθεση, ότι πρόκειται για κρίση συστημική, δομική και διαρθρωτική ιστορικών
διαστάσεων κι ότι το ξεπέρασμά της θα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο.
Μάλιστα, μέσα σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, η Ε.Ε είναι ο μεγάλος ασθενής
καθώς, αν και αποτελεί τη μεγαλύτερη καπιταλιστική ολοκλήρωση της εποχής μας,
βρίσκεται σε πραγματικά δεινή θέση.
Β. ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ- Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Αν η κατάσταση στην Ελλάδα είναι τόσο ζοφερή όσο
περιγράψαμε και η διεθνής κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη. Η κρίση που άρχισε
στις ΗΠΑ το 2007 με το σπάσιμο της φούσκας των στεγαστικών και εκδηλώθηκε
πλήρως με την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβρη του 2008, επεκτάθηκε
σε όλο σχεδόν τον πλανήτη. Την περίοδο 2007-2014 το συνολικό χρέος νοικοκυριών,
επιχειρήσεων και κρατών παγκοσμίως, αυξήθηκε κατά 289% ή 57 τρισ. δολάρια,
αύξηση ίση με το 17% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Έτσι σήμερα ξεπερνάει τα 200 τρισ.
δολάρια αντιστοιχώντας πλέον στο 286% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Πρόκειται για στοιχεία που δίνει η Mακ Κινσεϊ. Πρέπει
όμως να σημειωθεί ότι η ING ανεβάζει το παγκόσμιο χρέος στα 223,3 τρισ.
δολάρια ή 313% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το οποίο αναλύει ως εξής: 55,7τρισ.
κρατικό χρέος, 92,3τρισ. χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων και 75,3τρισ. χρέος
του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Από τα 57 τρισ. δολάρια της αύξησης, τα 25 τρισ.
είναι κρατικά χρέη που οφείλονται κυρίως στην προσπάθεια των κρατών να σώσουν
τις χρεοκοπημένες τράπεζές τους. Πρόκειται για έναν απόλυτο παραλογισμό που
δείχνει ακριβώς τη μαφιόζικη διάρθρωση του παγκόσμιου καπιταλιστικού
συστήματος: Τα κράτη δανείζονται από τις αγορές που ελέγχουν άμεσα ή έμμεσα τις
τράπεζες, με όρους τοκογλυφικούς, για να σώσουν ακριβώς αυτές τις τράπεζες που
ανήκουν στις αγορές. Στην Ε.Ε. δόθηκαν 4,6 τρισ. ευρώ για στήριξη των τραπεζών
μέσα σε δυο χρόνια πράγμα που ανέβασε το έλλειμμα των 27 από 2,3% το 2008 σε
6,8% το 2009.Επίσης οι τράπεζες δανείζονται από την ΕΚΤ με επιτόκιο 1,5%
- 2% (πράγμα που απαγορεύεται να κάνουν τα κράτη) και μετά δανείζουν τα
κράτη με επιτόκιο 5,5% - 6,5%.Μάλιστα, το εντελώς νέο στοιχείο είναι, ότι σε
αντίθεση με ότι συνέβαινε όλο το 19ο και τον 20ο αιώνα, η αύξηση του χρέους
είναι πολύ μεγαλύτερη στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες είδαν το χρέος τους να
ανεβαίνει από το 76% του ΑΕΠ τους το 2007, στο 112% το 2014, τη στιγμή που για
τις αναδυόμενες έπεφτε στο 46%.
Πέρα από τα κρατικά χρέη, το χρέος των επιχειρήσεων
σε παγκόσμια κλίμακα αυξήθηκε από το 2007 κατά 47% και των νοικοκυριών κατά 21%,
με το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του να αφορά φυσικά στεγαστικά δάνεια.
Στις ΗΠΑ η κρίση ανέβασε το χρέος στο 106% του ΑΕΠ,
κατά παράβαση μάλιστα του συνάγματος που απαγορεύει το χρέος να ξεπεράσει το
100%.Στην ευρωζώνη, σύμφωνα με στοιχεία της Deutsche Bank, στις 31/12/2014 το
συνολικό χρέος έφτανε τα 9,474 τρισ. ευρώ ή το 94% του ΑΕΠ της. Μετά την Ελλάδα
ακολουθούν η Ιταλία με 131,8%, η Πορτογαλία με 127%, η Ιρλανδία με 114%
,το Βέλγιο με 108%, η Κύπρος με 104,7%,η Ισπανία με 97%, η Γαλλία με 95,3%, η
Αυστρία με 80,7% και η Γερμανία με 74,8%.
Οι συνέπειες των πολιτικών που εφαρμόζονται φαίνονται
καθαρά στην περίπτωση της Ισπανίας η οποία από χρέος 68% και πλεόνασμα 1,9% το
2007, βρέθηκε το 2014 με 97% χρέος 11,1% έλλειμμα, 25% ανεργία και 1,8 τρισ.
ευρώ χρέος των νοικοκυριών προς τις τράπεζες κυρίως για στεγαστικά.
ΠΟΣΟΣΤΟ % ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΕΠ
|
|
2007
|
2011
|
2014
|
|
Ε.Ε.
|
59
|
82,5
|
88,8
|
|
Ευρωζώνη
|
66,2
|
87,2
|
94
|
|
Γερμανία
|
64,9
|
81,2
|
74,8
|
|
Γαλλία
|
63,9
|
85,8
|
95,3
|
|
Ιταλία
|
106,5
|
120,1
|
131,8
|
Όπως βλέπουμε, η αύξηση είναι ανεξέλεγκτη, αν
εξαιρέσουμε τη Γερμανία, η οποία υπολογίζεται ότι έχει κερδίσει από την κρίση
πάνω από 80 δισ. ευρώ, λόγω της μεγάλης πτώσης των επιτοκίων με τα οποία
δανείζεται, αφού θεωρείται το ασφαλέστερο «πάρκινγκ κεφαλαίων» στον κόσμο.
Πέρα όμως από το δημόσιο χρέος, πολύ σημαντική είναι
και η αύξηση του ιδιωτικού, δηλαδή του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων
κυρίως προς τράπεζες. Αυτό συνιστά βόμβα στα θεμέλια της Ευρωζώνης και της
Ε.Ε., γιατί αν κάποια στιγμή σκάσει η φούσκα, οι συνέπειες για την ευρωπαϊκή
και την παγκόσμια οικονομία θα είναι ανυπολόγιστες. Για παράδειγμα μια σύγκριση
Ελλάδας – Πορτογαλίας, αν περιοριστούμε στο δημόσιο χρέος θα έδειχνε μια σχέση
181%-127% υπέρ της Ελλάδας, ενώ αν προσμετρούσαμε και το ιδιωτικό θα άλλαζε σε
286%-381% υπέρ της Πορτογαλίας. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για χώρες όπως η
Ιρλανδία, η Μ. Βρετανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία κ.λπ. όπου το ιδιωτικό χρέος
είναι ασύλληπτο, καθιστώντας ολόκληρη την κοινωνία όμηρο των τραπεζών.
ΣΥΝΟΛΟ ΧΡΕΟΥΣ (ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ) ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ % ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΕΠ (ΣΤΟΙΧΕΙΑ
2009)
|
Ιρλανδία
|
1052
|
Ολλανδία
|
310,5
|
|
Μ. Βρετανία
|
431
|
Βέλγιο
|
275,6
|
Εκτός του προβλήματος του χρέους, η ευρωπαϊκή
οικονομία δοκιμάζεται και από την ύφεση.
Το ΑΕΠ της ευρωζώνης μεταξύ 2007 και 2014 έπεσε κατά
3% με την κατάσταση να χειροτερεύει από το 2011. Η ταυτόχρονη αύξηση του χρέους
και εμβάθυνση της ύφεσης προδίδει οικονομίες σοβαρά άρρωστες. Σημαντικότερο από
τα προβλήματα που δημιουργούνται είναι η άνοδος της ανεργίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat το Δεκέμβρη του 2014
η ανεργία στην Ευρωζώνη ήταν 11,3% (18.199.000 άτομα) και στην Ε.Ε. 9,9% (
23.971.000 άτομα). Μάλιστα αυτά τα νούμερα είναι πολύ χαμηλότερα από τα
αντίστοιχα του Δεκέμβρη του 2013 (12,1% και 10,9% αντίστοιχα). Αυτή η βελτίωση
όμως δε φανερώνει μια γενική ανάκαμψη ή μια πορεία προς τη σταθεροποίηση και
την έξοδο από την κρίση, γιατί, εκτός του γεγονότος ότι πολλές σημαντικές χώρες
παρουσιάζουν ιστορικά υψηλά ποσοστά ανεργίας (π.χ. Ιταλία 13,3%), οφείλεται σε
μεγάλο βαθμό στην επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας που ρίχνουν την
ανεργία πλασματικά. Στη Γερμανία π.χ., από τα 42,5 εκ. εργαζομένων τα 24 εκ.
είναι μερικής απασχόλησης και τα 7,5 εκ. από αυτά, έχουν τα λεγόμενα «mini
jobs» με αμοιβές μεταξύ των 250 και των 500 ευρώ.
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε πείσμα της ντόπιας και ξένης
προπαγάνδας, η οικονομική κατάσταση της Ευρώπης δεν είναι καλή. Το τραπεζικό
της σύστημα είναι πολύ εκτεθειμένο στις καταρρέουσες αγορές ακινήτων και οι
ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους περισσότερα περιουσιακά
στοιχεία υψηλού ρίσκου ακόμα κι από τις αμερικάνικες, όπως ομόλογα και δάνεια
καταχρεωμένων χωρών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών που ξεπερνούν κατά πολύ τα
δικά τους κεφάλαια, πράγμα που σημαίνει ότι πρακτικά είναι χρεοκοπημένες. Οι
γερμανικές, γαλλικές, βρετανικές και ιταλικές τράπεζες έχουν δανείσει πέρα από
κάθε λογική, όχι μόνο στο εσωτερικό των χωρών τους ή στην ευρωπαϊκή περιφέρεια,
αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο και ειδικά στις ΗΠΑ. Αυτή τη στιγμή επιζούν μόνο
χάρις στη διαρκή βοήθεια της ΕΚΤ και των κυβερνήσεων τους, που μεταθέτουν στους
φορολογούμενους το κόστος της διάσωσής τους.
Άλλο πρόβλημα για την ευρωπαϊκή οικονομία είναι η
συνεχής και μάλλον μη αναστρέψιμη υποβάθμισή της στην παγκόσμια αγορά.
Πριν 100 χρόνια η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 50% της παγκόσμιας παραγωγής, το 1980
είχε πέσει στο 25% και το 2010 στο 19%.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η ένταξη στη μεγάλη
καπιταλιστική ολοκλήρωση της Ε.Ε. και της ευρωζώνης δε λειτουργεί ως ασπίδα
προστασίας από τις παγκόσμιες οικονομικές θύελλες, αλλά μάλλον ως
πολλαπλασιαστής της κρίσης. Η σχετικά μικρή ελληνική οικονομία συνθλίβεται κάτω
από το βάρος των περιορισμών που της επιβάλλονται τόσο στην οργάνωση της
παραγωγής, όσο και στις εμπορικές της σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό φαίνεται
από το συνεχή περιορισμό της εξαγωγικής δραστηριότητας και τη διάλυση της
παραγωγικής βάσης της χώρας, που έχουν ως αποτέλεσμα το μόνιμα αρνητικό
εμπορικό ισοζύγιο.
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ
|
1973: 38,46%
|
1987: 52,9%
|
1998: 34%
|
|
1980: 51,2%
|
1992: 43,7%
|
2008: 30,2%
|
Ανάλογη εικόνα παρουσιάζει και το ισοζύγιο τρεχουσών
συναλλαγών, το οποίο, από ελαφρά αρνητικό στο τέλος της δεκαετίας του ΄90,
μπήκε σε τροχιά κατάρρευσης μετά την είσοδο στο ευρώ, εκτινάσσοντας το δανεισμό
της χώρας που δεν είχε άλλο τρόπο να το χρηματοδοτήσει.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΠΛΗΡΩΜΩΝ
|
|
ΔΙΣ ΕΥΡΩ
|
% του ΑΕΠ
|
|
1999
|
4,8
|
4,3
|
|
2008
|
30,7
|
13
|
Η διάλυση του παραγωγικού ιστού φαίνεται από το
γεγονός ότι, ενώ από το 2008 ως το 2014 οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 27,2%(26,9
δισ. από 21,14) ως αποτέλεσμα της μεγάλης εσωτερικής υποτίμησης, οι εισαγωγές
παραμένουν, παρά τις δυσκολίες, στα επίπεδα του 2009, αποδεικνύοντας πως η
εξάρτηση της Ελλάδας από βασικά καταναλωτικά αγαθά παραμένει ισχυρή.
Γενικά την περίοδο 2008-2014 πληρώσαμε για εισαγωγές
πάνω από 350δισ. Βέβαια οι υποστηρικτές της παραμονής μας στη ''μεγάλη
ευρωπαϊκή οικογένεια'', αντιτάσσουν το επιχείρημα ότι η Ελλάδα πήρε από την
Ευρώπη πακέτα στήριξης και επιδοτήσεις. Αυτό αληθεύει αλλά πρέπει να το δούμε
στη σωστή του διάσταση. Για παράδειγμα, την περίοδο 1999-2008 η χώρα πήρε 40,4
δισ. ευρώ. Την ίδια περίοδο οι εισαγωγές μας από χώρες της Ε.Ε. έφτασαν
τα 239,3 δισ. ευρώ και το εμπορικό μας έλλειμμα τα 167 δισ. ευρώ. Συνεπώς, τα
πακέτα στήριξης που δόθηκαν τις καλές εποχές με στόχο την περίφημη σύγκλιση,
στην πραγματικότητα επιδότησαν τις εξαγωγές της Ε.Ε. προς τη χώρα μας. Με άλλα
λόγια, μας βοήθησαν να αγοράσουμε τα προϊόντα τους. Τα κέρδη πήγαν στις
επιχειρήσεις τους και το χρέος στους φορολογούμενους. Άλλωστε, η χρέωση των
φορολογούμενων προς όφελος του κεφαλαίου δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα.
Άλλοι επίσης θα πουν ότι οι Ευρωπαίοι έδειξαν την
αλληλεγγύη τους με το PSI που μειώνει το χρέος μας κατά 106 δισ.. Όμως, το PSI
δεν ήταν παρά ένα γιγαντιαίο επικοινωνιακό τέχνασμα. Από τα 360 δισ. του τότε
χρέους, εξαιρέθηκαν του κουρέματος τα εξής:
|
60 δισ. από ελληνικά κρατικά ομόλογα
στην ΕΚΤ
65 δισ. από δάνεια από την τρόικα
45 δισ. από ομόλογα που λήγουν μετά το
2020
15 δισ. από βραχύβια έντοκα γραμμάτια
δημοσίου
20 δισ. από δάνεια ιδιωτών που δε
δέχτηκαν να μπουν στο PSI
ΣΥΝΟΛΟ:205 δισ.
|
Από τα 155 δισ. που κουρεύτηκαν, περίπου τα 100
δισ. ήταν στα χέρια ελληνικών τραπεζών, ασφαλιστικών ταμείων (25 δισ.),
νοσοκομείων, πανεπιστημίων, ΔΕΚΟ, ασφαλιστικών εταιρειών και μικροομολογιούχων.
Στην πραγματικότητα λοιπόν το πολυδιαφημισμένο PSI του Βενιζέλου κούρεψε την
ελληνική οικονομία. Είναι ζήτημα αν το χρέος προς ξένους μειώθηκε 15-20 δισ.,
λεφτά άλλωστε, που οι πιστωτές είχαν εισπράξει κάμποσες φορές λόγω των υψηλών
επιτοκίων.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν λοιπόν ότι η Ε.Ε και η
ευρωζώνη δεν αποτελούν μέρος της λύσης, αλλά του προβλήματος, όπως αποδεικνύουν
άλλωστε και οι ωμοί εκβιασμοί που δέχεται η χώρα τόσο το διάστημα πριν τις
εκλογές όσο και κυρίως μετά από αυτές.
Γενικά, όλο το τελευταίο διάστημα η συμπεριφορά της
ευρωπαϊκής ελίτ και της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών απέναντι στην Ελλάδα είναι
συμπεριφορά αποικιοκράτη προς ιθαγενείς. Ωστόσο, πιο σημαντικό από αυτό,
είναι το γεγονός ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της επιβολής των μνημονιακών πολιτικών,
καταπατήθηκε κάθε έννοια δημοκρατίας. Η χώρα κυβερνήθηκε με πράξεις νομοθετικού
περιεχομένου και προεδρικά διατάγματα, μέτρα θανατηφόρα για 2-3 γενιές πέρασαν
με τη διαδικασία του κατεπείγοντος σε νομοσχέδια με ένα μόνο άρθρο, ρυθμίσεις
προφανώς αντισυνταγματικές πέρασαν κατ’ επιταγή των δανειστών, οι μνημονιακές
δεσμεύσεις υπερτερούν όχι μόνο των ελληνικών αλλά και των κοινοτικών νόμων, η
καταστολή σε κάθε είδους λαϊκές εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες έφτασε να θυμίζει
δικτατορικά καθεστώτα και η αστυνομική αυθαιρεσία ξεπέρασε κάθε όριο. Καθώς η
Ε.Ε. δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο, το σοκ είναι μεγαλύτερο για κοινωνίες
όπως η ελληνική, η ισπανική και η πορτογαλική που έχοντας ζήσει την τραυματική
εμπειρία πολύχρονων δικτατοριών, θεωρούσαν ότι η ένταξη στην Ε.Ε. θα
λειτουργούσε και προς την κατεύθυνση της εμπέδωσης της δημοκρατίας.
Γ. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ - ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΝΕΟΥ ΤΥΠΟΥ
Αν και είναι αληθές ότι «ο καπιταλισμός είναι οι
κρίσεις του», πρέπει να παραδεχτούμε ότι η παρούσα κρίση είναι πρωτοφανής σε
ένταση και βάθος και έχει ποιοτικά χαρακτηριστικά διαφορετικά από τις
προηγούμενες μεγάλες κρίσεις (π.χ. του 1929 και του 1973). Συνδέεται με
τη σύγχρονη φάση ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος και δεν οφείλεται σε
θεσμικές δυσλειτουργίες ή σε λάθη και παραλείψεις συγκεκριμένων ατόμων, όσο
υψηλά ιστάμενα κι αν είναι αυτά. Εκκολάφθηκε στους κόλπους της παγκόσμιας
οικονομίας πριν από 4 δεκαετίες και από πολλές απόψεις αποτελεί οργανική
συνέχεια της κρίσης του 1973 , καθώς από κείνη τη χρονιά είχαμε 4 μικρότερες
κρίσεις , 2 χρηματιστηριακά κραχ (1987, 1997)και σε σχέση με την περίοδο
1946-1972, μόνιμη νομισματική αστάθεια, πτώση των παγκόσμιων ρυθμών ανάπτυξης
και μείωση της κεφαλαιακής συσσώρευσης, των επενδύσεων και της απασχόλησης.
Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κρίσης, αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ στην
κρίση του 1929 ο καπιταλισμός απάντησε γρήγορα με το new deal του 1933, σήμερα
εξίμισι χρόνια μετά το ξέσπασμά της δείχνει για τα καλά πιασμένος στο
δίχτυ της και ανίκανος να δώσει μια πειστική και αποτελεσματική απάντηση.
Κύριες αιτίες της κρίσης είναι :
1. Η πτώση του ποσοστού κέρδους του κεφαλαίου σε
παγκόσμια κλίμακα, η οποία οφείλεται στον έντονο ανταγωνισμό, την υπερπαραγωγή
προϊόντων και την ανάγκη συνεχούς ανανέωσης του τεχνολογικού εξοπλισμού των
επιχειρήσεων (δηλαδή επενδύσεων παγίου κεφαλαίου), λόγω της ραγδαίας
τεχνολογικής εξέλιξης.
2. Η βίαιη αλλαγή της ενδοκαπιταλιστικής ισορροπίας
υπέρ του παρασιτισμού, που παρατηρείται σταδιακά από τις αρχές της δεκαετίας
του 1980. Φυσικά ο παρασιτισμός είναι σύμφυτος με τον καπιταλισμό, όμως τώρα
αποκτά πραγματικά καθολικές διαστάσεις . Πολλοί, ψάχνοντας αναλογίες ανάμεσα
στη σημερινή κρίση και σε αυτή του 1929, παρατηρούν ότι και τότε τα κεφάλια,
βλέποντας ότι λόγω της υποκατανάλωσης περιορίζονται τα περιθώρια κέρδους,
έφυγαν από την παραγωγή και κρύφτηκαν σε τράπεζες και χρηματιστήρια μέχρι να
περάσει η μπόρα. Αυτό είναι σωστό, αλλά με μια σημαντικότατη διαφορά. Τότε τα
κεφάλαια έφυγαν από την παραγωγή γιατί ήρθε η κρίση, ενώ τώρα η κρίση ήρθε
επειδή τα κεφάλαια έφυγαν από την παραγωγή.
Αυτή η καθολική στροφή στον παρασιτισμό παράγει 3
ιστορικής σημασίας αποτελέσματα.
Α. Τη γενική χρηματιστικοποίηση της οικονομίας μέσω
της επικράτησης του τραπεζικού κεφαλαίου έναντι του βιομηχανικού, του
εμπορικού, του εφοπλιστικού κ.τ.λ., τα οποία δε συνεργάζονται πια με το
τραπεζικό κεφάλαιο, αλλά εξαρτώνται από αυτό και ειδικότερα από τα δάνεια που
χορηγεί.
Β. Το σπάσιμο του κλασσικού καπιταλιστικού κύκλου
Επένδυση-Απόσπαση Υπεραξίας-Κέρδος-Νέα Επένδυση. Στην πραγματικότητα έχουμε την
εμφάνιση ενός νέου είδους χρήματος. Πρόκειται για χρήμα που παράγει χρήμα χωρίς
να περάσει από την παραγωγή. Ακόμα περισσότερο πρόκειται για χρήμα που δεν
αντιστοιχεί σε αγαθά και υπηρεσίες, που πολλαπλασιάζεται από μόνο του, μέσα στα
πλαίσια μιας οικονομίας που πλέον λειτουργεί με όρους καζίνο.
Ο νέος κύκλος είναι περίπου ο εξής: Πτώση της ζήτησης
λόγω φτωχοποίησης του πληθυσμού-Καθήλωση των ρυθμών ανάπτυξης-Αδυναμία της
εργοδοσίας να καρπωθεί την υπεραξία λόγω υποκατανάλωσης- Χρηματιστικοποίηση της
οικονομίας, δηλαδή εκτός των άλλων κατανάλωση με δανεικά –Κρίση τραπεζών λόγω
μη εξυπηρετούμενων δανείων-Κρίση δημοσίου χρέους γιατί το κράτος σπεύδει να
σώσει τις τράπεζες-Ένταση λιτότητας για να μειωθούν τα δημόσια χρέη
και τα ελλείμματα- Βάθεμα του προβλήματος της μείωσης της ζήτησης.
Πρόκειται για φαύλο κύκλο αξεπέραστο μέσα στα πλαίσια του συστήματος. Με άλλα
λόγια η λύση του οικονομικού δράματος δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική.
Τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες το κεφάλαιο
χρηματοδότησε την αύξηση της κατανάλωσης όχι με αύξηση μισθών αλλά με
δάνεια προς τα χαμηλά εισοδήματα. Το επίπεδο ζωής της εργατικής τάξης στον
ιδιωτικό τομέα ανέβηκε σχετικά με αυτόν τον τρόπο, ενώ στον δημόσιο τομέα αυτό
επετεύχθη με δανεικά που το κράτος έπαιρνε από τις τράπεζες. Έτσι το κεφάλαιο
έβγαινε πολλαπλά κερδισμένο.
i. Από τους τόκους των δανείων που χορηγούσε
ii. Από την αύξηση κατανάλωσης και αποταμίευσης
iii. Από την αξιοποίηση της μη επανεπενδυόμενης μάζας
κεφαλαίου που αλλιώς θα λίμναζε στα θησαυροφυλάκια και στις τράπεζες
iv. Από της εγκαθίδρυση μιας κοινωνικής ειρήνης που
βασίζονταν στην κουλτούρα του καταναλωτισμού και τη συνακόλουθη στροφή μεγάλων
στρωμάτων στον πολιτικό συντηρητισμό
Αυτή είναι η φούσκα που έσκασε. Αυτό είναι το σύστημα
που έχει μπλοκάρει.
Η
στρατηγική του διεθνούς κεφαλαίου από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, να
ξεπεράσει την πτώση του ποσοστού κέρδους και να βγει από την κρίση του μέσω του
δανεισμού και της αέναης διόγκωσης του χρέους ( ιδιωτικού και δημόσιου), έχει
εξαντλήσει πια τα όριά της. Δεν πλήττει πια μόνο τις λαϊκές μάζες, αλλά και το
τμήμα του κεφαλαίου που είναι στραμμένο στην παραγωγή. Ήδη μάλιστα έχε αρχίσει
να φαίνεται ότι δε θα μείνει αλώβητο και το τραπεζικό κεφάλαιο που δημιούργησε
την κρίση αφού θα κληθεί να πληρώσει το κόστος από την πτώση της κατανάλωσης,
τη μείωση της αποταμίευσης και την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων κάθε
είδους.
Γ. Την ιστορικά πρωτοφανή υπερσυγκέντρωση
πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια, η οποία προκαλεί πρόβλημα ρευστότητας
της παγκόσμιας οικονομίας, αφού το χρήμα αδρανοποιείται στα θησαυροφυλάκια των
τραπεζών ή σε άυλους τίτλους, ενώ η κατανάλωση της άρχουσας τάξης αδυνατεί,
παρά τις υπερβολές της, να πατσίσει την υποκατανάλωση εκτεταμένων τμημάτων του
πληθυσμού. Σήμερα, το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει το 50% του παγκόσμιου
πλούτου, ενώ το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού μοιράζεται το 1% του
παγκόσμιου πλούτου. Το πλουσιότερο 1% έχει 110 τρισ. δολάρια ενώ 900
εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερο από 2 δολάρια ημερησίως, οι 85
πλουσιότεροι άνθρωποι έχουν περιουσία ίση με το φτωχότερο 50% (3.6 δισ. άτομα),
οι 3 πλουσιότεροι έχουν περιουσία ίση τον ετήσιο προϋπολογισμό των 44
φτωχότερων κρατών, ενώ υπάρχουν 2.325 δισεκατομμυριούχοι (από 2.170 το 2013) με
συνολική περιουσία 7, 3 τρισ. δολάρια (από 6,4 τρισ. το 2013). Ακόμη 21 τρισ.
είναι κλειδωμένα σε φορολογικούς παραδείσους, οι τράπεζες συγκεντρώνουν 13, 5
φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ (χρήμα που σε σημαντικό βαθμό είναι αέρας κοπανιστός
αφού δεν αντιστοιχεί σε αγαθά και υπηρεσίες) ενώ στις ΗΠΑ , τη στιγμή που
υπάρχουν 45 εκατομμύρια άνθρωποι κάτω από το όριο της φτώχειας και 46
εκατομμύρια ανασφάλιστοι, το 1% του πληθυσμού καρπώθηκε το 95% των κερδών της
περιόδου 2009-2012.
Η συγκέντρωση πλούτου έχει πάρει φυσικά απίστευτες
διαστάσεις και στην Ελλάδα. Υπολογίζεται πως 2.000 οικογένειες έχουν το 80% του
εθνικού πλούτου, ενώ μόνο τα ποσά που βρίσκονται στις ελβετικές τράπεζες
εκτιμώνται σε 80 δισεκατομμύρια και θα μπορούσαν να αποφέρουν σε φόρους 10-15
δισεκατομμύρια.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη μια πολύ σύντομη
εξέταση της αντιφατικής κατάστασης στην οποία βρέθηκε ο ελληνικός καπιταλισμός
στη διάρκεια της κρίσης. Από τη μια μεριά κάποιες μερίδες του ελληνικού
κεφαλαίου αύξησαν υπερβολικά τα κέρδη τους εις βάρος όλης της κοινωνίας. Αυτό
αφορά κυρίως το εφοπλιστικό κεφάλαιο και εν μέρει και το τραπεζικό, καθώς οι
χρεοκοπημένες τράπεζες μπορούν κάλλιστα να ανήκουν σε πάμπλουτους τραπεζίτες.
Ειδικότερα στην Ελλάδα η ολιγαρχική ιδιοποίηση του χρήματος έχει ξεπεράσει κάθε
όριο. Ήδη, πριν την κρίση, η στροφή του κεφαλαίου στην εικονική οικονομία,
έφερε αποδόσεις πολλαπλάσιες του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ , ενισχύοντας έτσι
την ανισοκατανομή των εισοδημάτων υπέρ των ισχυρότερων που έχουν τα χρήματα για
τέτοιου είδους τοποθετήσεις και υπερχρεώνοντας τα λαϊκά νοικοκυριά που
εξωθήθηκαν στο δανεισμό και είδαν την αποταμιευτική τους ικανότητα να
εκμηδενίζεται. Μετά το 2010 και τα μνημόνια, είναι δεδομένο ότι τα προγράμματα
λιτότητας χτύπησαν περισσότερο τα φτωχότερα στρώματα. Ενδεικτική είναι η
ανισοκατανομή των φόρων. Σύμφωνα με έρευνα που έκαναν οι Γιαννίτσης και
Ζωγραφάκης για λογαριασμό του Γερμανικού Ινστιτούτου Μακροοικονομίας και
Ανάπτυξης, η φορολογική επιβάρυνση των φτωχότερων στρωμάτων αυξήθηκε έως
και 337% , ενώ των πλουσίων μόλις 9% μεσοσταθμικά. Επίσης σημαντικά κέρδη
αποκόμισε το ελληνικό κεφάλαιο από τις ιδιωτικοποιήσεις και το ξεπούλημα
του εθνικού πλούτου σε εξευτελιστικές τιμές, αν και αυτές δεν προχώρησαν με
τους ρυθμούς που θα ήθελαν.
Από την άλλη όμως μεριά ο ελληνικός καπιταλισμός
πάντα αντιπαραγωγικός, παρασιτικός και κρατικοδίαιτος, πάντα έκνομος ακόμα και
με τα καπιταλιστικά κριτήρια νομιμότητας και με μόνιμη έλλειψη επενδυτικής
νοοτροπίας ακόμα και στις καλές εποχές, είναι σήμερα πιο καχεκτικός από ποτέ
και παίζει έναν ουσιαστικά ασήμαντο διεθνή ρόλο. Από την ένταξη της χώρας μας
στην ΕΟΚ και ιδιαίτερα μετά το Μάαστριχτ (1992) και την ΟΝΕ (2002), όχι μόνο
έχασε το παλιό δασμολογικό δίχτυ προστασίας του, αλλά βρέθηκε και με ένα
νόμισμα πολύ σκληρό «για τα κυβικά του», ενώ είναι και εκτεθειμένος και σε έναν
ανταγωνισμό που δεν μπορεί να αντέξει . Επίσης, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό
από την εγχώρια αγορά, αφού λόγω κυρίως του σκληρού νομίσματος, το οποίο
μάλιστα δεν ελέγχει, ούτε είναι εξαγωγικός, ούτε έχει τη νοοτροπία, την
τεχνογνωσία και τις υποδομές για να γίνει. Γι αυτούς τους λόγους και έχει χάσει
πολλές θέσεις στον διεθνή καταμερισμό, παρά την αμέριστη συμπαράσταση του
ελληνικού κράτους που του προσφέρει γη και ύδωρ.
Έχοντας επίγνωση ότι η θέση μας είναι μειοψηφική τόσο
στους κόλπους της αριστεράς όσο και της επιστημονικής κοινότητας, θα τολμήσουμε
να διατυπώσουμε την άποψη ότι χρεοκοπημένο δεν είναι το ελληνικό κράτος, αλλά ο
ελληνικός καπιταλισμός, που πασχίζει με τα μνημόνια να φορτώσει τη χρεοκοπία
του στην κοινωνία. Όμως η πολιτική σκληρής λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης
που επιβάλλουν οι δανειστές και δουλικά αποδέχεται η ελληνική αστική τάξη και
το πολιτικό της προσωπικό, τελικά έπληξε και την ίδια και θα την πλήξει ακόμα
περισσότερο το επόμενο διάστημα. Ακόμη κι αν μετατρέψουν ολόκληρη τη χώρα
σε Ειδική Οικονομική Ζώνη, τα οφέλη θα είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερα για το
ξένο κεφάλαιο από ότι για το ελληνικό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η συγκέντρωση
τεράστιου πλούτου από μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες άτομα δεν αρκεί για την
εδραίωση της ταξικής κυριαρχίας. Αυτή απαιτεί και ιδεολογική ηγεμονία Επί της
κοινωνίας, σταθερό πολιτικό σύστημα (δικομματισμός), αποτελεσματική διαχείριση
του λαϊκού φαντασιακού κ.τ.λ. Με άλλα λόγια απαιτεί ένα συσχετισμό δυνάμεων
τέτοιο που να κάνει δυνατό το μάξιμουμ πρόγραμμα της αστικής τάξης να
μετατρέπεται σε πρόγραμμα που αποδέχεται όλη η κοινωνία.
3. Από το 1980 με τη Θάτσερ και τον Ρίγκαν και στην
Ευρώπη από το 1992 μετά το Μάαστριχτ, υπάρχει συνεχής συρρίκνωση του ρόλου του
κράτους μέσω της αποσύνδεσής του από τομείς που παραδοσιακά έλεγχε, εκτεταμένων
αποκρατικοποιήσεων, εκποίησης δημοσίου πλούτου, μείωσης των κονδυλίων για την
κοινωνική πολιτική, χαμηλής φορολογίας του κεφαλαίου και άρσης κάθε νομικού
περιορισμού στην ασύδοτη δράση του, πράγμα που αποτελεί το βασικότερο
χαρακτηρισμό αυτού που λέμε παγκοσμιοποίηση. Το κράτος παύει να είναι ο
μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής, χάνει το μονοπώλιο ή ακόμη και τον κύριο
ρόλο του σε παιδεία, υγεία, ενέργεια, δημόσια έργα, ασφάλεια, κ.τ.λ. , εκχωρεί
στο κεφάλαιο την εισοδηματική, νομισματική και φορολογική του πολιτική και
περιορίζεται στο να εισπράττει φόρους και να καταστέλλει τις λαϊκές αντιδράσεις.
Γίνεται δηλαδή ένας μηχανισμός μετακύλισης της κρίσης στους ασθενέστερους,
πετυχαίνοντας ιδιωτικοποίηση των κερδών σε περιόδους ανάπτυξης και
κοινωνικοποίησης των ζημιών σε περιόδους ύφεσης.
Αυτή η υποβάθμιση της κρατικής υπόστασης είχε ως
αποτέλεσμα και την αύξηση του δημοσίου χρέους σε όλες σχεδόν τις χώρες του
κόσμου, αφού τόσο η κοινωνική πολιτική, όσο και οι συνεχείς «διευκολύνσεις»
προς το κεφάλαιο, χρηματοδοτούνται με δανεικά που το κράτος αντλεί από το ίδιο
το κεφάλαιο, το οποίο βγαίνει πάντα κερδισμένο από την ψαλίδα ανάμεσα στα
επιτόκια με τα οποία δανείζεται και τα επιτόκια με τα οποία δανείζει. Πρόκειται
για μια διαδικασία που ο Πολωνός οικονομολόγος Καλέτσκι είχε προβλέψει
ήδη από το 1943, όταν έγραφε ότι η άνοδος της απασχόλησης και του κοινωνικού
κράτους που θα συνέβαινε αναπόφευκτα μετά τη συντριβή του ναζισμού, θα
πυροδοτήσει αναγκαστικά μια υφεσιακή αντίδραση του κεφαλαίου που θα πάρει τη
μορφή κρίσης δημοσίου χρέους. Με άλλα λόγια οι κεφαλαιοκράτες τα θέλουν μονά
ζυγά δικά τους: επωφελούνται από την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των μαζών αλλά
δεν τη χρηματοδοτούν αυτοί αλλά το κράτος, με δανεικά που του δίνουν με
τοκογλυφικά επιτόκια.
Μέχρι εδώ εστιάσαμε σε αυτές τις 3 όψεις της κρίσης
(πτώση ποσοστού κέρδους, ενίσχυση παρασιτισμού, αποδυνάμωση του κράτους), γιατί
είναι αυτές που δείχνουν καθαρότερα ότι πρόκειται για κρίση δομική, διαρθρωτική
και συστημική που επιτείνεται από το γεγονός της ανάδυσης νέων περιφερειακών
δυνάμεων, των λεγόμενων BRICS. Πρόκειται ταυτόχρονα για κρίση υπερσυσσώρευσης,
και άρα αξιοποίησης κεφαλαίου, και κρίση τρόπου παραγωγής λόγω όξυνσης
της αντίθεσης ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις. Με
αυτήν την έννοια είναι κρίση ενός συστήματος σε ολική παρακμή η οποία ακόμη κι
αν ξεπεραστεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα επανέλθει σύντομα δριμύτερη.
Είναι βέβαια αλήθεια ότι ο καπιταλισμός έχει
ξεπεράσει πολλές κρίσεις, ίσως όμως αυτή τη φορά τα πράγματα να είναι πιο
δύσκολα. Ιστορικά οι προηγούμενες κρίσεις ξεπεράστηκαν κυρίως με τους εξής
τρόπους:
❖ Ληστεία πρώτων υλών από την περιφέρεια. Τώρα η
περιφέρεια είναι σχεδόν ξεζουμισμένη ενώ μια σειρά «αντιδυτικών»
καθεστώτων, δυσκολεύει την υπεξαίρεση των ενεργειακών αποθεμάτων που έχουν
απομείνει.
❖ Εισαγωγή φτηνών εργατικών χεριών από την περιφέρεια.
Τώρα λόγω της καλπάζουσας ανεργίας και του συνακόλουθου ρατσισμού, όχι μόνο δε
φέρνουν καινούριους αλλά διώχνουν και τους παλιούς.
❖ Άνοιγμα νέων αγορών. Τώρα έχουν διεισδύσει παντού,
ενώ τα 3/4 του παγκόσμιου πληθυσμού δεν μπορούν να αγοράσουν τίποτα από τα
προϊόντα των προηγμένων χωρών, όσο κι αν πέσουν οι τιμές.
❖ Διεξαγωγή πολέμων. Ο πόλεμος ως στρατηγική επιλογή
της ‘άρχουσας τάξης έχει δυσκολέψει πολύ λόγω της σχετικής ισορροπίας δυνάμεων,
της τρομερής ισχύος ακόμη και των συμβατικών όπλων, αλλά κυρίως λόγω της
διασποράς του κεφαλαίου που κάνει πλέον αδύνατη τη συσπείρωση των εθνικών
καπιταλισμών πίσω από τις πολεμικές τους μηχανές.
❖ Εγκαθίδρυση δικτατοριών στην περιφέρεια με σκοπό την
υφαρπαγή του εθνικού πλούτου. Πρόκειται για λύση παρωχημένη και αντιφατική με
την κουλτούρα της παγκοσμιοποίησης που δε συνάδει με τα κοινά σε όλες τις
χούντες εθνικιστικά παραληρήματα. Βέβαια σήμερα το έργο της υφαρπαγής του
εθνικού πλούτου το αναλαμβάνουν οι τρόικες σε συνεργασία με εξωνημένες κυβερνήσεις.
❖ Φυγή προς τα μπρος με τόνωση της κατανάλωσης μέσω
δημοσίων επενδύσεων, δημιουργίας θέσεων εργασίας και πολιτική ποσοτικής
χαλάρωσης (δηλαδή κόψιμο χρήματος). Αυτή είναι η πολιτική που προσπαθεί να
εφαρμόσει ο Ομπάμα στις ΗΠΑ αποτελώντας τον άλλο πόλο της πολιτικής της Μέρκελ.
Η κύρια ενδοκαπιταλιστική αντίθεση μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
Η γερμανική αντίληψη είναι αυτή της σκληρής λιτότητας
με σκοπό τον έλεγχο του πληθωρισμού και τη μείωση χρεών και ελλειμμάτων στην
πλάτη των εργαζόμενων, ώστε να μη θιγεί το κεφάλαιο. Πρόκειται για έναν
πρωτόγονο μονεταρισμό που βλέπει τα κράτη ως νοικοκυριά που δεν πρέπει να
ξοδεύουν περισσότερα από όσα εισπράττουν. Φυσικά πίσω από αυτήν την εκλογίκευση
κρύβεται το γεγονός ότι η Γερμανία ως ατμομηχανή της Ε.Ε. τρέφεται από τα
ελλείμματα των άλλων χωρών. Είναι μια πολιτική απόλυτα παράλογη που
μακροπρόθεσμα θα πλήξει και την ίδια τη Γερμανία και ειδικά τις εξαγωγές της.
Αν και ο όρος είναι ίσως αδόκιμος, θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε πολιτική
«ανταγωνιστικής ύφεσης», αφού για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία τα κράτη
ανταγωνίζονται όχι ποιο θα γίνει πλουσιότερο, αλλά ποιο θα γίνει φτωχότερο για
προσελκύσει υποτίθεται επενδύσεις.
Στις ΗΠΑ από την άλλη πλευρά ακολουθείται μια
νεο-κεϋνσιανή πολιτική, εξίσου αδιέξοδη αφού μεγαλώνει χρέη και ελλείμματα
χωρίς καμιά προοπτική ανάκαμψης στο μέλλον. Ο κεϋνσιανισμός άνθισε για τους
εξής λόγους:
1) Η ταυτόχρονη αύξηση ρυθμών ανάπτυξης και
παραγωγικότητας έκανε δυνατή την αύξηση κερδών και άρα μισθών.
2) Τα χαμηλά κρατικά χρέη επέτρεπαν τη χρηματοδότηση
του κοινωνικού κράτους.
3) Το ασφαλιστικό σύστημα μόλις άρχιζε να
οικοδομείται, συνεπώς είχε πολλές εισροές και λίγες εκροές.
4) Υπήρχε ανάγκη αντιμετώπισης του αντίπαλου δέους
της ΕΣΣΔ και της ανόδου της αριστεράς με μια πιο φιλολαϊκή πολιτική.
Σήμερα δεν υπάρχει καμιά από αυτές τις προϋποθέσεις.
Εκτός του γεγονότος ότι αυτή η πολιτική -που θεωρείται από πολλούς στην Ελλάδα
ως προοδευτική σε αντίθεση με την πολιτική της Μέρκελ- δεν είναι παρά μια άλλη
διαχείριση της κρίσης, είναι και ανέφικτη, με την έννοια ότι για να εφαρμοστεί
χρειάζεται μια πλήρης αναδιάταξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής με την
επιστροφή του από τον απόλυτο παρασιτισμό σε ένα πιο παραγωγικό μοντέλο. Αυτό
όμως είναι ένα τιτάνιο έργο γιατί θα ήταν σα να προσπαθούσαμε να γυρίσουμε
πίσω το ρολόι της ιστορίας, στο 1972 τουλάχιστον.
Γενικά και οι δυο αντιλήψεις αντιμετώπισης της κρίσης
έχουν ως κοινό σημείο την προσπάθεια να αφήσουν ανέγγιχτο το μεγάλο κεφάλαιο.
Γι αυτό είναι και οι δυο ανέφικτες και ουσιαστικά αδιέξοδες. Όσο η κρίση
προχωρεί, τόσο περισσότερο φαίνεται ότι αποτελεί μια παγκοσμίων διαστάσεων
προσαρμογή της εικονικής οικονομίας στην πραγματική, που αργά ή γρήγορα θα
συνέβαινε. Με άλλα λόγια η έξοδος από την κρίση είναι αδύνατη χωρίς να χτυπηθούν
οι τράπεζες και ο παρασιτισμός.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι ο ταξικός
αντίπαλος δεν είναι ούτε παντοδύναμος ούτε άτρωτος και ότι βρίσκεται κι
αυτός μπροστά σε μια πρωτοφανή κατάσταση. Δείχνουν ακόμη ότι τα όσα συμβαίνουν
δεν μπορεί να αποτελούν μέρος ενός ορθολογικού σχεδίου, σύμφωνα
τουλάχιστον με όσα ξέρουμε για τον καπιταλισμό τους τρεις τελευταίους αιώνες.
Ακόμη και η περίφημη κινεζοποίηση των Ευρωπαίων εργαζομένων, για την οποία
τόσος λόγος γίνεται είναι μια πολύ πρόχειρη εκτίμηση της κατάστασης. Αυτό
γίνεται φανερό αν χρησιμοποιήσουμε τα αναλυτικά εργαλεία που μας κληρονόμησε η
μαρξιστική παράδοση και αν αναστοχαστούμε πάνω σε έννοιες όπως ο διεθνής
καταμερισμός εργασίας, η σχέση κέντρου-περιφέρειας, ο ιμπεριαλισμός, κ.τ.λ. Η
κινεζοποίηση λοιπόν, ως στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου, νοείται μόνο σε
διαλεκτική σχέση με όσα συμβαίνουν στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες.
Η εξαθλίωση των εργαζομένων στην περιφέρεια έχει ως μοναδικό σκοπό τη
συγκράτηση του πληθωρισμού και άρα την αύξηση της κατανάλωσης στο κέντρο, μέσω
της συμπίεσης του εργατικού κόστους, του μόνου δηλαδή παραγωγικού συντελεστή
που το κεφάλαιο θεωρεί ότι μπορεί και πρέπει να προσαρμοστεί στην κρίση. Η
κινεζοποίηση των πάντων, δηλαδή η έλευση της φτώχειας και στο 25% του
παγκόσμιου πληθυσμού που μπορεί ακόμα να καταναλώνει, δεν έχει κανένα απολύτως
νόημα και δεν μπορεί να αποτελεί σατανικό σχέδιο του κεφαλαίου, γιατί
καπιταλισμός χωρίς ανάπτυξη, κατανάλωση και μεσαία τάξη δεν υπήρξε ποτέ. Η θέση
λοιπόν ότι η ύφεση και η ανεργία είναι συνειδητές επιλογές με απώτερο σκοπό μια
μεγάλη εκκαθάριση που θα βασιστεί στη δραστική υποτίμηση της εργατικής δύναμης
και την επιλεκτική καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων και πλεοναζόντων κεφαλαίων
είναι προβληματική γιατί :
1) Η συμπίεση του εργατικού κόστους δεν μπορεί να
ξεπεράσει ένα όριο, ιδιαίτερα όταν, όπως είδαμε, έχουν κλείσει οι άλλοι δρόμοι
διαφυγής.
2) Η διασπορά του κεφαλαίου κάνει δύσκολη την
επιλεκτική μαζική καταστροφή του εφόσον «καταστροφή» κεφαλαίων δεν είναι παρά η
αναδιανομή τους μέσα στα πλαίσια της άρχουσας τάξης. Η «καταστροφή» λοιπόν δεν
είναι παρά ένας άλλος τρόπος συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίου, ένας
τρόπος ας πούμε εκτάκτου ανάγκης.
Δ. ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΚΑΙ ΕΕ: ΒΡΟΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω η εμμονή της παραμονής
στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη είναι πλήρως αδικαιολόγητη, ειδικά αν χαρακτηρίζει
μια αριστερή κυβέρνηση. Κανένα από τα συμφέροντας της χώρας και ιδιαίτερα της
εργατικής τάξης δεν εξυπηρετείται από αυτήν την επιλογή. Το ευρώ και η Ε.Ε.
έχουν καταντήσει φυλακή για το λαό, που δεν έχει να περιμένει παρά μόνο κι άλλη
εξαθλίωση.
Από οικονομική άποψη το ευρώ και η ένταξη στην Ε.Ε.
λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής της κρίσης: αυξάνει το δημόσιο χρέος,
καταβαραθρώνει το βιοτικό επίπεδο του λαού, εξαναγκάζει τη χώρα σε ελλείμματα,
όπως και όλο το φτωχό Νότο για να έχει πλεονάσματα ο πλούσιος Βορράς, διαλύει
την παραγωγική της βάση, ειδικά στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα,
περιορίζει τις εξαγωγικές της δυνατότητες, τη χρεώνει με τοκογλυφικά δάνεια και
την οδηγεί στην εκποίηση του εθνικού της πλούτου με όρους πραγματικά
αποικιακούς.
Από πολιτική άποψη περιορίζει την εθνική της
κυριαρχία, υποβαθμίζει τη θέση της στο διεθνές στερέωμα, της στερεί τη
δυνατότητα ελιγμών και συμμαχιών-πολιτικών και οικονομικών- με χώρες εκτός Ε.Ε.
, κουρελιάζει το σύνταγμα και εγκαθιστά στην πολιτική ζωή έλλειμμα δημοκρατίας
που θυμίζει όλο και περισσότερο διακυβέρνηση εκτάκτου ανάγκης.
Δεν υπάρχει πια καμιά αμφιβολία ότι μέσα στην
Ευρωζώνη και την Ε.Ε. δεν υπάρχει σωτηρία για την Ελλάδα. Η «Ευρώπη των λαών»
είναι μια νοητική κατασκευή χωρίς αντίκρισμα στην πραγματικότητα και είναι
σίγουρο ότι η Ε.Ε. δεν μεταρρυθμίζεται, δεν εκδημοκρατίζεται και δεν
εξανθρωπίζεται. Μόνο ανατρέπεται. Εκτός αυτού, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η
Ε.Ε. θα συνεχίσει να υπάρχει από τη στιγμή που οι διεργασίες στο εσωτερικό της
δείχνουν ότι πάμε προς μια Ε.Ε. δύο ή και περισσότερων ταχυτήτων, στην
προσπάθεια που κάνουν οι πιο ανεπτυγμένες χώρες να σώσουν για τον εαυτό τους ό,
τι μπορεί να σωθεί. Όπως έδειξε η περίπτωση της Κύπρου, οι ισχυροί της Ευρώπης
είναι πραγματικά αδίστακτοι, καθώς δε διστάζουν να καταπατήσουν τα ιερά και τα
όσια του καπιταλισμού προκειμένου να βγουν από την κρίση. Το κούρεμα καταθέσεων
ήταν μέχρι τη στιγμή που έγινε αδιανόητο ακόμη και για πολεμική περίοδο.
Τέτοιου είδους γκανγκστερικές κινήσεις δείχνουν πόσο βαθιά είναι η κρίση και
πόσο μεγάλος ο πανικός που διακατέχει διεθνώς τα επιτελεία της αστικής τάξης.
Η έξοδος λοιπόν της Ελλάδας είναι κατά τη γνώμη μας
επιβεβλημένη. Αυτή βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να σημαίνει
απομονωτισμό και εθνική αναδίπλωση, αλλά απόκτηση του δικαιώματος των
εργαζομένων και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων να αποφασίζουν δημοκρατικά για την
πορεία της χώρας τους, αντί να είναι αναγκασμένοι να πειθαρχούν σε αποφάσεις
οργάνων που δεν είναι εκλεγμένα από κανέναν και εκπροσωπούν τα συμφέροντα
υπερεθνικών χρηματιστηριακών ελίτ.
Το πρόβλημα είναι να βρεθεί ο καταλληλότερος τρόπος
για την αποχώρηση της χώρας από την ευρωζώνη σε πρώτη φάση και από την Ε.Ε. στη
συνέχεια. Στο σημείο αυτό είναι που θα παίξει ρόλο η ποιότητα της
διαπραγμάτευσης με στόχο η Ελλάδα να κερδίσει το χρόνο που είναι
απαραίτητος για την εκπόνηση ενός προγράμματος μιας, έστω στοιχειώδους σε πρώτο
στάδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης και για τη δημιουργία συμμαχιών σε διεθνές
επίπεδο που δε θα επιτρέψουν στους γκάνγκστερς της Τρόικα να προκαλέσουν
πιστωτική ασφυξία και πρόβλημα στην επάρκεια των βασικών τουλάχιστον αγαθών.
Είναι ευνόητο ότι μια διαπραγμάτευση περιλαμβάνει
αναπόφευκτα συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Αυτοί είναι δικαιολογημένοι με τον
όρο ότι δε χάνεται ο στόχος. Και ο στόχος όπως δείχνουν οι ωμοί εκβιασμοί που
δέχεται η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι παρά η συντεταγμένη αποχώρηση
της χώρας από την ευρωζώνη και η ελαχιστοποίηση των συνεπειών που θα έχει στο
βιοτικό επίπεδο του λαού. Θα λέγαμε μάλιστα, ότι απώτερος στόχος μιας αριστερής
κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η διάλυση αν είναι δυνατόν της νεοφιλελεύθερης
και ιμπεριαλιστικής Ε.Ε., η οποία θα αποτελούσε στρατηγικής σημασίας ήττα για
την παγκόσμια μπουρζουαζία.
Στην πορεία προς την έξοδο είναι απαραίτητο να γίνουν
τα εξής:
1) Μια πλήρης και ειλικρινής ενημέρωση του λαού για
τις ενδεχόμενες δυσκολίες και τα προβλήματα που θα υπάρξουν το πρώτο διάστημα.
Ο κόσμος δεν πρέπει να αιφνιδιαστεί και να πανικοβληθεί. Πρέπει να είναι
ενήμερος ακόμη και για τα χειρότερα σενάρια, ώστε να κρατήσει την ψυχραιμία του
και να αντιδράσει όσο γίνεται πιο οργανωμένα.
2) Μια επικοινωνιακή αντεπίθεση στο εξωτερικό ώστε να
σπάσει η προπαγάνδα για τους τεμπέληδες και τους απατεώνες Έλληνες και να
ενημερωθούν οι ξένοι λαοί για τα ελληνικά δίκαια με αδιάσειστα στοιχεία. Εδώ θα
έπρεπε να εξεταστεί η δυνατότητα αυτό να γίνει με πληρωμένες καταχωρήσεις
άρθρων σε μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες του εξωτερικού.
3) Να γίνουν σκληρές διαπραγματεύσεις με τους
εταίρους στα πλαίσια της Ε.Ε. και της ευρωζώνης με διπλό στόχο: πρώτα να
κερδηθεί χρόνος για την καλύτερη προετοιμασία της οριστικής εξόδου και έπειτα
να ανακουφιστεί όσο περισσότερο γίνεται ο λαός, σε περίπτωση που αυτή δε γίνει
για οποιοδήποτε λόγο άμεσα δυνατή.
Πολλοί πιστεύουν ότι οι διαπραγματευτικές δυνατότητες
της Ελλάδας είναι πολύ περιορισμένες γιατί έχει να τα βάλει με τα θηρία, αλλά
αυτό δεν είναι σωστό. Αν και πράγματι οι ξένες τράπεζες έχουν ξεφορτωθεί το
μεγαλύτερο μέρος των τοξικών ελληνικών ομολόγων και έχουν θωρακιστεί αρκετά σε
σχέση με το 2010, ένα Grexit θα είχε και σήμερα τεράστιες συνέπειες στην
παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Είδαμε στις προηγούμενες σελίδες πόσο
ευάλωτη είναι αυτή, πόσο βαθιά είναι η κρίση της, πόσο αβέβαιες και εύθραυστες
οι προοπτικές μιας ανάκαμψης που ακόμα κι αν έρθει θα είναι ισχνή και
πρόσκαιρη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις συνέπειες που είχε η
κατάρρευση της Lehman Brothers , δηλαδή της 31ης σε κύκλο εργασιών τράπεζας του
κόσμου. Το Μάρτη του 2013 η ΕΚΤ εκτίμησε ότι το κόστος για την ευρωζώνη μιας
ελληνικής εξόδου θα έφτανε το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ, ενώ δεν απέκλειε κάτι
τέτοιο να σημάνει την οριστική διάλυση της νομισματικής ένωσης, πράγμα που θα
είχε σοβαρότατες συνέπειες για τις πιο πλούσιες χώρες. Στις 24 Ιουνίου του
2012 το Spiegel είχε αποκαλύψει την εκτίμηση του γερμανικού Υπουργείου
Οικονομικών, ότι μια τέτοια εξέλιξη θα σήμαινε για τη Γερμανία ύφεση 10% σε
βάθος 5ετίας. Πιο πρόσφατες εκτιμήσεις λένε ότι ενδεχόμενο Grexit θα κόστιζε
στη Γερμανία 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 50% του ΑΕΠ της σε 15 χρόνια.
Αν αυτές, ή έστω περίπου αυτές θα είναι οι επιπτώσεις για τη Γερμανία,
καταλαβαίνουμε ποιες θα είναι για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οικονομίες που είναι
πολύ πιο ευάλωτες. Η Ελλάδα λοιπόν έχει διαπραγματευτικές δυνατότητες φτάνει να
τηρήσει μια αποφασιστική στάση και να δείξει ότι είναι αποφασισμένη να φτάσει
ως το τέλος.
Στο εσωτερικό μέτωπο έχει μεγάλη σημασία η συγκρότηση
ενός προγράμματος που να σηματοδοτεί την πραγματική αλλαγή σελίδας της χώρας
και να κάνει δυνατό το πέρασμά της στη νέα κατάσταση, δηλαδή την έξοδο από την
ευρωζώνη και την Ε.Ε. Αυτό το πρόγραμμα πρέπει να βασίζεται στους εξής κύριους
άξονες:
1. Μονομερής άμεση στάση πληρωμών και διαγραφή του
χρέους, εκτός του μέρους που αφορά ασφαλιστικά ταμεία, ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, νοσοκομεία,
πανεπιστήμια και μικροομολογιούχους.
2. Άμεση εθνικοποίηση των τραπεζών με κοινωνικό
έλεγχο.
3. Πάγωμα κάθε ιδιωτικοποίησης και επιστροφή στο
ελληνικό δημόσιο χωρίς αποζημίωση όλων των περιουσιακών στοιχείων του που
βρέθηκαν σε χέρια ιδιωτών.
4. Βαριά φορολόγηση του κεφαλαίου, ιδιαίτερα του
τραπεζικού και του εφοπλιστικού. Επειδή μάλιστα το δεύτερο είναι πολύ δύσκολο
να συλληφθεί λόγω της φύσης των δραστηριοτήτων του, πρέπει να εξεταστούν οι
δυνατότητες κατάσχεσης των περιουσιακών του στοιχείων.
5. Βαριά φορολόγηση της εκκλησίας.
6. Πάταξη της φοροδιαφυγής.
7. Πάταξη της εισφοροδιαφυγής.
8. Κατάργηση όλων των φοροαπαλλαγών του κεφαλαίου.
9. Επιβολή αυστηρών περιορισμών στην ελεύθερη κίνηση
των κεφαλαίων και τη φυγή τους από τη χώρα.
10. Πέρασμα στα χέρια των εργαζομένων όσων
επιχειρήσεων χρεοκόπησαν τα αφεντικά τους ή τις κρατούν εσκεμμένα σε
υπολειτουργία πολύ κάτω από τις παραγωγικές τους δυνατότητες, αν είναι
βιώσιμες, αν δηλαδή μπορούν να βρεθούν περιουσιακά τους στοιχεία και
τεχνολογικός εξοπλισμός.
11. Δημιουργία εθνικών φορέων στους βασικούς κλάδους
παραγωγής (τρόφιμα, φάρμακα, ενέργεια) ώστε να αποτραπεί ο στραγγαλισμός της
χώρας από ένα ενδεχόμενο επίσημο ή άτυπο εμπάργκο. Επιβολή δασμών στα
εισαγόμενα προϊόντα, ειδικά στα είδη πολυτελείας.
12. Δημιουργία εθνικής τράπεζας επενδύσεων με σκοπό
τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας και τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης.
13. Κατάργηση όλων των μνημονιακών νόμων και
ανασύσταση του εργατικού δικαίου που διαλύθηκε τα τελευταία 5 χρόνια. Ιδιαίτερη
έμφαση πρέπει να δοθεί στην επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων και της
μετενέργειας , στην απαγόρευση των ομαδικών απολύσεων και στην κατάργηση της
μείωσης των εργοδοτικών εισφορών και του θεσμού της μαθητείας.
14. Εμβάθυνση της δημοκρατίας με την αλλαγή
συνταγματικών διατάξεων και τη δημιουργία νέων θεσμών λαϊκής εξουσίας.
15. Διάλυση των ΜΑΤ και των ομάδων ΔΕΛΤΑ. Εκκαθάριση
των σωμάτων ασφαλείας και του στρατού από τους φασίστες.
Για να γίνουν όλα αυτά είναι κομβικής σημασίας ο
ρόλος του κινήματος. Μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται μετά τις
εκλογές ανοίγονται μεγάλες δυνατότητες αρκεί να αποφευχθούν δύο αντίθετα, αλλά
εξίσου πιθανά λάθη: α. η κοντόθωρη και σεχταριστική στάση ότι δεν άλλαξε
τίποτα, ένα σύγχρονο δηλαδή «Τι Παπάγος, τι Πλαστήρας..» που παραγνωρίζει ότι η
άνοδος στην κυβέρνηση-όχι ακόμα στην εξουσία- της αριστεράς για πρώτη φορά στην
ιστορία της χώρας- έστω αυτής της αριστεράς- αλλά κυρίως η πτώση αυτών που
κυβέρνησαν επί 4δεκαετίες και ευθύνονται για την καταστροφή, είναι γεγονός
ιστορικής σημασίας, ή μπορεί να γίνει τέτοιο. β. Η λογική της ανάθεσης και της
απόσυρσης από τους κοινωνικούς αγώνες, στη βάση της υπόθεσης ότι θα μας σώσει η
αριστερή κυβέρνηση. Όχι μόνο το κίνημα δεν πρέπει να καθίσει αλλά αντίθετα
πρέπει να δυναμώσει για να πιέσει την κυβέρνηση να κινηθεί προς τη σωστή
κατεύθυνση. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε ή να δούμε απαθείς καμιά υπαναχώρηση,
κανένα στρογγύλεμα και δυστυχώς είδαμε ήδη πάρα πολλά, αφού ακόμα και το
μετριοπαθέστατο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης έχει μπει στην άκρη.
Σε αυτήν την προσπάθεια το κίνημα πρέπει να βρει
νέους τρόπους οργάνωσης και έκφρασης. Νέοι ταξικοί θεσμοί πρέπει να
δημιουργηθούν για να περικυκλώσουν το πανίσχυρο αστικό μπλοκ, η εξουσία της
λήψης αποφάσεων στα συνδικάτα πρέπει να αποκεντρωθεί και να περάσει στη βάση, η
γραφειοκρατία πρέπει να χτυπηθεί, νέες λαϊκές δυνάμεις πρέπει να μπουν στο
στίβο των κοινωνικών αγώνων.
Στους κόλπους της αριστεράς πρέπει να γίνει κάθε
δυνατή προσπάθεια για ενότητα. Δεν αναφερόμαστε σε μια ανέφικτη-και πιθανά
αχρείαστη- οργανωτική ενότητα με την έννοια της συγχώνευσης όλων σε ένα
πολιτικό οργανισμό ή έστω σε μια συμμαχία κομμάτων και οργανώσεων. Μιλάμε
για ενότητα στη δράση πάνω στη βάση συγκεκριμένων προγραμματικών αρχών, με
ιδεολογική και οργανωτική αυτοτέλεια και γνώμονα την αρχή « χτυπάμε μαζί,
προχωράμε χώρια». Σε τελική ανάλυση κριτής όλων μας είναι ο λαός και ιδιαίτερα
η εργατική τάξη που μας παρακολουθεί. Όσοι αισθάνονται πρωτοπορία πρέπει να
αναλάβουν τις ευθύνες της πρωτοπορίας και μέσα σε αυτές είναι η οργάνωση της
τάξης, η διαπαιδαγώγηση και η έμπνευσή της, αλλά όχι η υποκατάστασή της από
κάθε είδους γραφειοκρατίες.
Η κατάσταση του ταξικού αντιπάλου μας επιτρέπει να
αισιοδοξούμε. Η ιστορική κρίση που περνάει θα κρατάει τα μέτωπα ανοιχτά και τα
αιτήματα επίκαιρα και θα μας δίνει αλλεπάλληλες ευκαιρίες για να πετύχουμε την
κοινωνική αλλαγή και να οικοδομήσουμε μια νέα κοινωνία. Δεν πρέπει να τους
αφήσουμε να ανασυνταχτούν.
Γιώργος Διαμάντης
Μάρτης 2015
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου